DANTE ALIGHIERI

Dante Alighieri

Pod koniec XIX i na początku XX wieku Włosi zbudowali trzy serie predrednotów. Pierwszym był typ Ammiraglio di Saint Bon (dwie jednostki), był to klasyczny predrednot z artylerią głównego kalibru składającą się z 4 dział kalibru 254mm (2 x 2 x 254) i z artylerią średniego kalibru 152mm i 120mm. Zgodnie z istniejącym trendem na pokłady następnego typu pancerników – Regina Margherita (2 jednostki) – trafiły działa kalibru 305mm oraz dodatkowo jako artyleria główna drugiego kalibru zostały zamontowane działa 203mm, poza tym na okrętach montowano również działa kalibru 152mm. Ostatnim typem predrednotów były 4 jednostki typu Vittorio Emanuele. Ich konstruktorem był Vittorio Emanuele Cuniberti.

Vittorio Emanuele Cuniberti

W przypadku tego typu ograniczono ilość dział kalibru 305mm do dwóch (2 x 1 x 305mm) zwiększono liczbę dział artylerii głównej drugiego kalibru 203mm do 12. Już wcześniej Vittorio Emanuele Cuniberti zaczął dostrzegać problemy związane z istnieniem na okręcie dwóch głównych kalibrów. Głównym problemem było zapewnienie odpowiedniej skuteczności uzbrojenia, a szczególnie przebijalności pancerza. Działa artylerii głównej drugiego kalibru nie były w stanie przebić pancerza na okrętach liniowych przeciwnika, a jednocześnie ich szybkostrzelność nie pozwalała na prowadzenie ognia do lekkich i zwrotniejszych niszczycieli i torpedowców. Następnym problemem było kierowanie ogniem przy dwóch różnych charakterystykach dział głównych kalibrów, a także obserwacja i rozróżnienie rozbryzgów wody po trafieniu działami kalibru 305mm i 203mm (obserwacja wizualna była głównym czynnikiem korekty przy wstrzeliwaniu się w cel). Ostatnim problemem był problem zaopatrzenia jednostek w amunicję dwóch różnych kalibrów.

Vittorio Emanuele w trakcie I wojny światowej

Cuniberti przedstawił swoje przemyślenia na temat ujednolicenia główej artylerii admiralicji włoskiej. Zaproponował on okręt ciężko opancerzony i uzbrojony w 12 dział kalibru 305mm, miał się on również charakteryzować dużą prędkością (Cuniberti twierdził że będzie on w stanie prowadzić równorzędną walkę z czterema wrogimi pancernikami starego typu w jednym czasie). Duża prędkość wiązała się również z możliwością wybrania miejsca i czasu starcia oraz z możliwością odpowiedniego manewru w skali strategicznej. Cuniberti przedstawił projekty powstałe według tej koncepcji rządowi włoskiemu, ten jednak zrezygnował z ich rozwoju z powodów budżetowych. Rząd włoski jednocześnie dał przyzwolenie na przedstawienie poglądów Cunibertiego na łamach Jane's Fighting Ships (artykuł został opublikowany w 1903). Potwierdzeniem tez Cunibertiego była największa bitwa morska tego okresu, bitwa pod Cuszimą. W jej trakcie najpoważniejsze uszkodzenia powstały w wyniku ostrzału najcięższych dział, działa kalibrów pośrednich nie odegrały większej roli.

Artykuł Cunibertiego wbrew pozorom zrobił największe wrażenie na państwie, które posiadało najsilniejszą flotę na świecie w tym czasie, na Wielkiej Brytanii. Bardzo szybko z „burzy” jaką wywołał artykuł zaczęły powstawać okręty o ujednoliconym kalibrze dział artylerii głównej. W 1906 po nieco ponad roku budowy wszedł do służby pancernik HMS Dreadnought. Charakteryzował się on jednolitą artylerią główną, w postaci 10 dział kalibru 305mm. Jednak przełomowość tej jednostki nie polegała tylko na ujednoliceniu kalibru dział, również napęd był rewolucyjny. Po raz pierwszy zamontowano na okręcie tej wielkości turbiny. Późniejsze okręty budowane w tej koncepcji nazywano drednotami. Skutkiem ubocznym tej sytuacji był wyścig zbrojeń. Budowa HMS Dreadnought spowodowała, że okręty wybudowane wcześniej stały się przestarzałe.

HMS Dreadnought

Mimo, że nikt nie przyznał, że to pomysły Cunibertiego zapoczątkowały budowę nowej klasy pancerników, to po części może o tym świadczyć czas, w jakim zaczęły powstawać konstrukcje oparte na tej koncepcji w innych flotach. Poza Dreadnoughtem, były to amerykański typ South Carolina (teoretycznie koncepcja według której powstał ten typ pojawiła się wcześniej, jednak budowa rozpoczęła się w 1906), oraz japoński typ Satsuma (zatwierdzony w 1904, a budowę rozpoczęto w 1905). Zdania co do pierwszeństwa koncepcji mimo wszystko są podzielone i praktycznie nie ma możliwości ich stu procentowej weryfikacji.

Pierwszy projekt Cunibertiego ze zunifikowanym kalibrem powstał już w 1893. Miał być to mały okręt o wyporności 8000t., uzbrojony w 12 dział kalibru 203mm. Prędkość miała wynosić 23w., zasięg 15000Mm, pancerz o grubości od 152mm do 203mm. Koncepcyjnie był to bardziej krążownik pancerny niż pancernik. Następny projekt okrętu miał być już wyposażony w działa 305mm. Projekt przedstawiony na łamach Jane's Fighting Ships miał wypierać 17000t., być uzbrojony w 12 dział 305mm i mieć prędkość 24w., dodatkowo pancerz miał posiadać grubość 305mm. Wyjątkowo duża prędkość jak na pancernik z tego okresu (normą było 18w.) miała na celu decydowanie o miejscu spotkania i doborze przeciwników. W przypadku niesprzyjającej sytuacji okręt miał po prostu oderwać się od przeciwnika i wycofać.

Schemat projektu Cunnibertiego przedstawiony na łamach Jane's Fighting Ships

DANTE ALIGHIERI

Aby przejść do projektu Dante Alighieri należy wspomnieć o pancernikach typu Vittorio Emanuele. Gdyby nie ograniczenia budżetowe to zapewne one byłyby prototypami nowej klasy okrętów. Mimo to okręty te przyczyniły się do przetestowania pewnych rozwiązań na późniejszym pierwszym włoskim drednocie. Cztery predrednoty (a właściwie semi-drednoty – pancerniki o dwóch różnych kalibrach głównych dział) zablokowały budżet włoski na kilka lat. Właśnie z powodu braku pieniędzy budowa pierwszego drednota włoskiego została odsunięta. Również inne floty regiony nie kwapiły się do budowy drogich okrętów. Głównym impulsem który pchnął Włochów do zaprojektowania i budowy nowoczesnych pancerników była informacja, że Austro-Węgry – konkurent Włoch na Morzu Adriatyckim - przygotowują się do budowy nowego typu pancerników. Mniej ważnym powodem było stopniowe marginalizowanie flot nie posiadających nowoczesnych pancerników w linii. W momencie ukończenia Dante Alighieri w innych flotach pływało już wiele drednotów i krążowników liniowych. W samej Royal Navy w służbie było 15 drednotów i 7 krążowników liniowych, we flocie niemieckiej odpowiednio 10 i 3. Więc Włochy pod tym względem były spóźnione.

Rysunek pancernika Dante Alighieri

Projekt okrętu opracował Eduardo Masdei, inżynier, który opracował między innymi krążowniki pancerne typu Giuseppe Garibaldi (jeden z przebojów eksportowych włoskiego przemysłu stoczniowego końcówki wieku XIX) oraz Pisa i San Giorgio, współpracował on z Antonio Calabretty.

Prace nad projektem rozpoczęto w 1906. Podjęto decyzję o uzbrojeniu projektowanej jednostki w 12 dział kalibru 305mm. Kwestią sporną było rozmieszczenie uzbrojenia głównego. Dla Włochów priorytetem była siła salwy burtowej, dlatego odpadały rozwiązania tak brytyjskie (we wczesnych drednotach jedna z wież nie strzelała na burtę), oraz niemieckie (w tym wypadku mimo 12 dział siła ognia burtowego była taka jak na brytyjskich pancernikach, dwie wieże nie strzelały na jedną lub drugą burtę).

Schemat brytyjskiego pancernika Dreadnought i jego głównego uzbrojenia

Schemat niemieckiego pancernika Nassau i jego głównego uzbrojenia

Włosi podjęli decyzję o uzbrojeniu okrętu w wieże potrójne. Było to rozwiązanie nowatorskie w skali światowej, mimo tego nie poszli już o krok dalej. Nie ustawili wież w superpozycji (jak to później zrobiły Austro-Węgry z pancernikami typu Viribus Unitis). Przy umieszczeniu ciężkich wież w superpozycji Włosi bali się o stateczność jednostki, oraz o wytrzymałość kadłuba. Ustawiając wieże po dwie na dziobie i rufie ciężar wież z działami mógł spowodować przełamanie okrętu. Włosi budowali szybki, a co za tym idzie dodatkowo smukły okręt, według norm przyjętych dla pancerników w tym czasie. Zabudowa wież na okręcie wyglądała następująco. W osi symetrii zabudowano wieże: po jednej na dziobie i na rufie, oraz dwie na śródokręciu. W celu zwiększenia kątów ostrzału wież nadbudówki na okręcie ograniczono do minimum, dziobówkę okrętu wyprofilowano tak aby druga wieża od dziobu miała możliwie największy kąt ostrzału . Na pokładzie Dante zabudowano 4 małe kominy. Dwa między dziobową nadbudówką a drugą wieżą, i dwa między trzecią wieżą a rufową nadbudówką. Projekt okrętu skierowano do stoczni w celu budowy. Jego budowa rozpoczęła się 6 czerwca 1909, wodowanie nastąpiło 20 kwietnia 1910, a ukończenie 15 stycznia 1913.

Wodowanie Dante Alighieri

DANE TAKTYCZNO-TECHNICZNE

Wyporność: standard: 19552t., pełna: 21600t.

Wymiary:

• długość: 168,1m;
• szerokość: 26,6m;
• zanurzenie: 8,8m;

Prędkość maksymalna: 22w.;

Moc maszynowni: 32190KM;

Uzbrojenie: 4 x 3 x 305mm, 4 x 2 x 120mm, 12 x 1 x 120mm, 13 x 1 x 76mm, 3 wyrzutnie torped 450mm, wieża dowodzenia 305mm;

Załoga: 981.

NAPĘD

Moc napędu była dostarczana przez 23 kotły wodno-rurkowe, 16 z nich było opalanych węglem, a 7 olejem. Pomieszczenia kotłowni były oddzielone pomieszczeniami magazynów amunicji wież na śródokręciu, dym odprowadzany był do dwóch zespołów kominów, przed i za środkowymi wieżami artylerii głównej. Para była przekazywana na cztery turbiny (dwie wysoko i dwie niskoprężne), które z kolei znajdowały się pomiędzy pomieszczeniami wież na śródokręciu. Moc była podawana bezpośrednio na wały (brak przekładni), a następnie na 4 śruby. Moc napędu przy przeciążeniu maszyn wynosiła 32190KM. Nie osiągnięto niestety zakładanej prędkości 23w. Nawet na próbach było to tylko 22,83w. Było to spowodowane przekroczeniem zakładanej wyporności o 900t. a to z kolei wpłynęło na głębokość zanurzenia, które było większe o 0,35m. Maksymalna prędkość przy normalnym użytkowaniu wynosiła 22w. Zasięg jednostek to 4800Mm z prędkościa 10w. Zasięg przy prędkości maksymalnej to tylko 1000Mm. Dante Alighieri był pierwszym włoskim okrętem wyposażonym w cztery śruby napędowe. Okręt posiadał również podwójny ster (jeden za drugim), dzięki niemu jednostka była bardzo zwrotna, oraz zwiększała się żywotność maszynki sterowej.

Dante Alighieri, dobrze widoczne rufowa wieża artylerii głównej i wieża artylerii średniej

OPANCERZENIE

W porównaniu do projektu Cunnibertiego, który przewidywał zabudowę pancerza o grubości 305mm, pas burtowy na Dante Alighieri był cieńszy i miał 254mm, zmniejszał się on w kierunku dziobu i rufy do 76mm i 100mm. Nad pasem burtowym znajdował się cieńszy pas o grubości 203mm. Wieże artylerii głównej to również 254mm z przodu i 76 mm na stropie wież. Wieże artylerii średniej i kazamaty miały pancerz grubości 98mm. Wieża dowodzenia natomiast to już 280mm do 305mm. Pancerz pokładu był cienki i miał tylko 38mm. Masa całego pancerza na jednostce wynosiła około 20% masy okrętu.

UZBROJENIE

Działa 305mm/46 Model 1909

Działa zostały dostarczone przez włoski oddział firmy Armstrong Elswick Pattern (dostawa ich nastąpiła z opóźnieniem). Prędkość wylotowa pocisku wynosiła 840m/s. Ważyły one 62,5t. (co ciekawe inna masę podali Włosi Amerykanom w momencie gdy przekazywali dane na temat wież) Kompletna potrójna wieża Dante Alighieri ważyła 645t. i miała napęd hydrauliczny. Pociski miały masę 452kg. Szybkość prowadzenia ognia wynosiła około dwóch strzałów na minutę. Kąty podniesienia dział to od -5º do +20º, maksymalny zasięg to 24km. Ładowanie następowało w każdym położeniu działa. Każde działo posiadało osobny napęd i mogło być podnoszone osobno (w przeciwieństwie do nowo projektowanych potrójnych wież amerykańskich z działami o kalibrze 356mm). Pociski były dostarczane do dział przy pomocy napędu hydraulicznego, napędy wież były natomiast elektrohydrauliczne. Jako ciekawostkę można dodać że Włosi w 1911 przekazali Amerykanom schematy i rysunki wieży 3 x 305mm w zamian za rysunki i schematy wieży 305mm/203mm pancernika New Jersey (wieża z dwoma działami 305mm posiadała na dachu podobną wieżę, ale mniejszą, z dwoma działami kalibru 203mm).

Wieża artylerii głównej na Dante Alighieri, po lewej widoczna podwójna wieża dział 120mm oraz działa 76mm na dachu wieży 305mm

Działa 120mm/50A1909

Artyleria średnia składała się z dział Armstronga kalibru 120mm. Okręt posiadał 4 podwójne wieże artylerii średniej. Rozmieszczenie artylerii średniej w wieżach było nowatorskie na skalę światową. Pozostałe działa 120mm były umieszczone w kazamatach. Działa ważyły około 3,37t., pocisk miał masę 22,75kg.

Dante Alighieri w 1914

HISTORIA SŁUŻBY

Okręt budowany w Castellammare di Stabia zwodowany został 20 sierpnia 1910, ukończony dopiero 15 stycznia 1913, spowodowane było to opóźnieniem w dostawie głównego uzbrojenia. W latach 1913 – 1914 okręt otrzymał w ramach prowadzonych testów wodnosamolot zwiadowczy Curtissa. Po przystąpieniu Włoch do I wojny światowej był w składzie sił południowego Adriatyku. Miał on za zadanie przechwytywać jednostki austro-węgierskie wychodzące z portu Catarro. Podczas ofensywy wojsk austro-węgierskich w październiku 1917 część dział kalibru 120mm zdemontowano z pancernika i zamontowano je na lądzie niedaleko Wenecji. Okręt ubezpieczał również jednostki alianckie podczas ich ostrzału portu w Durazzo w październiku 1918. Okręt ani razu nie otworzył w trakcie wojny ognia do przeciwnika. Już po wojnie na jego pokładzie król Włoch Viktor Emmanuel III popłynął na konferencję w Genui. Później okręt zmodernizowano, licząc na pozostawienie go w linii (wymieniono między innymi dalmierz i system kontorli ognia). Systemy te pozwalały na prowadzenie ognia na większą odległość. Mimo modernizacji okręt z powodu problemów finansowych w państwie został wycofany ze służby w 1926. Złomowanie nastąpiło w 1928.

Dante Alighieri

PODSUMOWANIE

Dante Alighieri był w dużej części nowatorską jednostką, mimo że wszedł do służby już w epoce superdrednotów to jako pierwszy posiadał działa w potrójnych wieżach. Równie nowatorskim rozwiązaniem było wprowadzenia na pokład jednostki dział artylerii średniej w wieżach. Włosi koncepcyjnie próbowali zrobić to, co zrobili Brytyjczycy z typem Queen Elizabeth. Próbowali stworzyć szybki pancernik. W trakcie swej służby jednostka testowała nowe rozwiązania, które były wprowadzane na innych okrętach. Podobny układ artylerii głównej sugeruje, że był po części wzorem dla rosyjskich jednostek typu Gangut. Od początku miała to być pojedyncza jednostka, z myślą o budowie następnych typów jednostek klasy pancernika.

Bibliografia:

Ordovini, Aldo F.; Petronio, Fulvio, Capital Ships of the Royal Italian Navy, 1860–1918: Part 4: Dreadnought Battleships, Warship International 51/4, 2014

Norman Friedman, Naval Weapons of World War One, Seaforth Publishing, Barnsley, 2011

Robert Gardiner, Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905, Conway Maritime Press London, 1979

https://en.wikipedia.org

https://i.imgur.com

https://www.naval-encyclopedia.com

http://navweaps.com

https://www.the-blueprints.com

https://www.deviantart.com

Zapraszam na funpage Druvika: https://www.facebook.com/DruvikYT