W 1912 Włosi planowali, że w przyszłości będą mieli całkowitą przewagę nad austro-węgierską marynarką wojenną. Z drugiej strony nie mogąc doścignąć innego konkurenta - marynarki francuskiej - postanowili, że ich flota ma osiągnąć minimum 60% jej wyporności.

Giulio Ceasare w 1926, pancernik typu Conte di Cavour

Włoska flota rozbudowywała się. W trakcie budowy było 6 drednotów, pierwszy Dante Alighieri był na ukończeniu, trzy następne (typ Conte di Cavour) były zwodowane, dwa pozostałe (typ Andrea Doria) były we wczesnych fazach konstrukcji. Austro-Węgry w tym czasie miały jeden okręt na ukończeniu i trzy w budowie (typ Tegetthoff ).

Pancernik typu Tegetthoff

Francja budowała w tym czasie 7 drednotów (cztery typu Courbet i trzy typu Bretagne). Obaj konkurenci Włoch przygotowywali się do budowy większych i silniej uzbrojonych okrętów, tak zwanych super-drednotów. W wyniku prac projektowych w Austro-Węgrzech powstał projekt pancernika Monarch (początkowo okręt miał posiadać uzbrojenie w postaci 12 dział kalibru 350mm, ostatecznie ograniczono je do 10 dział tego kalibru i wyporność 24500t.), we Francji pracowano nad przyszłym typem Normandie (12 dział kalibru 340mm i wyporność ponad 25000t.).

Projekt austro-węgierskiego pancernika Monarch

Nie bez znaczenia były również informacje, że w Wielkiej Brytanii końca dobiegają prace projektowe nad okrętami uzbrojonymi w działa 381mm (typ Queen Elizabeth - rozpoczęcie budowy pod koniec 1912), Brytjczycy posiadali także okręty uzbrojone w działa 343mm – typ Orion, a w fazie konstrukcji było następnych 10 z tym uzbrojeniem (typ King George V i typ Iron Duke), Włosi w tym czasie nie mieli odpowiedzi na tak potężne jednostki. Początkowo z resztą byli oni w kręgu bloku Państw Centralnych – z Niemcami na czele, więc naturalnym przeciwnikiem poza Francją była również Wielka Brytania. Po debatach Włosi postanowili o zamówieniu 4 większych i silniej uzbrojonych super-drednotów. Za projekt miał odpowiadać Edgardo Ferrati. Początkowo okręt miał być uzbrojony w 10 do 12 dział kalibru 356mm, jego wyporność miała wynosić od 27 do 29 tys. t., prędkość między 23 a 25w. Okręt według szefa biura marynarki, admirała Revela, był zbyt duży i zbyt drogi. Zaproponował on budowę okrętów o wyporności 25000t., z prędkością maksymalną równą 25w. Po uzyskaniu informacji, że w innych marynarkach wojennych budowane są już większe jednostki postanowiono o zmianie wymagań. Wymagania techniczne przewidywały budowę okrętu uzbrojonego w 12 dział 381mm (4 x 3 x 381mm). Jako uzbrojenie dodatkowe miały być zainstalowane w kazamatach działa kalibru 152mm (20 sztuk). Jeszcze podczas projektowania jednostki przeszły przez cztery stadia rozwoju:

• projekt 1 – miał to być okręt o wyporności 35000t., uzbrojenie: 4x3x381mm, 20x1x152mm, dodatkowo działa kalibru 76mm, prędkość maksymalna 28w. Przy projektowaniu zdano sobie jednak sprawę, że wyporność jednostki jest mocno niedoszacowana, przy zakładanej wielkości kadłuba nie było możliwości pomieszczenia potężnej siłowni, silnego uzbrojenia oraz odpowiedniej ochrony jednostki. Natomiast po powiększeniu okrętu niemożliwa była do osiągnięcia cena 120mln lirów za jednostkę. Przy kolejnych propozycjach uzbrojenie ulegało stopniowej redukcji.

• projekt 2 – była to ponownie propozycja okrętu o wyporności 35000t., uzbrojenie: 4x3x381mm, zredukowano artylerię dodatkową do 16 dział 152mm, a jako artylerię przeciw lekkim jednostkom zastosowano działa kalibru 76mm, prędkość maksymalna 28w.

• projekt 3 – tutaj nastąpiła redukcja artylerii głównego kalibru, przy wyporności 35000t. okręt miał posiadać osiem dział artylerii głównej (4x2x381mm), 18 dział 152mm i 24 dział 76mm, prędkość ponownie 28w.

• projekt 4 – zmodyfikowano tylko artylerię średnią z wersji 3, wyporność 34000t., 4x2x381mm, 12x1x152mm i 24x1x76mm, prędkość ponownie 28w.

Wersja czwarta była punktem wyjścia do ostatecznego projektu.

Francesco Caracciolo

PROJEKTY OKRĘTÓW Z WIEŻAMI CZTERODZIAŁOWYMI

Poza tymi czterema propozycjami istniały jeszcze inne projekty Ferratiego. Co ciekawe te koncepcje obejmowały budowę okrętów z poczwórnymi wieżami (prawdopodobnie Ferrati wzorował się na francuskich jednostkach typu Normandie).

Pierwszą propozycją (projekt F) był okręt wyposażony w 8 dział kalibru 381mm, ustawionych w układzie dwóch wież czterodziałowych po jednej na dziobie i rufie. Artyleria średnia miała mieć kaliber 170mm i miała być umieszczona w podwójnych wieżach. Projekt występował w dwóch wersjach różniących się prędkością:

• wyporność 27300t., 2x4x381mm, 8x2x170mm, 24x1x102mm, 8 wyrzutni torped 533mm, moc maszyn 75000KM, prędkość 27w., pancerz burtowy 270mm

• wyporność 31300t., 2x4x381mm, 8x2x170mm, 24x1x102mm, 8 wyrzutni torped 533mm, moc maszyn 115000KM, prędkość 31w., pancerz burtowy 270mm

Druga propozycja (wersja D) to okręty wyposażone w 12 dział 381mm w 3 wieżach czterodziałowych, tutaj również występowały różne wersje projektu:

• wyporność 33200t., 3x4x381mm, 8x2x152mm, 20x1x102mm, moc maszyn do 85000KM, prędkość do 27w., trzy wieże artylerii głównej były umieszczone na pokładzie, z czego jedna na dziobie i dwie na rufie,

• wyporność 33200t., 3x4x381mm, 6x2x170mm, 20x1x102mm, moc maszyn do 85000KM, prędkość do 27w., trzy wieże artylerii głównej były umieszczone w następujący sposób: jedna wieża znajdowała się na dziobie i dwie w superpozycji na rufie,

• wyporność 33200t., 3x4x381mm, 8x2x170mm, 20x1x102mm, moc maszyn do 85000KM, prędkość do 27w., trzy wieże artylerii głównej były umieszczone w następujący sposób: jedna wieża znajdowała się na dziobie, druga na śródokręciu i trzecia na rufie,

• wyporność 33200t., 3x4x381mm, 8x2x170mm, 20x1x102mm, moc maszyn do 85000KM, prędkość do 27w., trzy wieże artylerii głównej były umieszczone na pokładzie, z czego dwie na dziobie i trzecia na rufie,

• wyporność 28000t., 3x4x381mm, 20x1x102mm, moc maszyn zredukowana, prędkość do 27w., trzy wieże artylerii głównej były umieszczone na pokładzie, z czego dwie na dziobie i trzecia na rufie, okręt pozbawiony był dział kalibru 170mm.

Trzecia propozycja (wersja G) to okręty wyposażone w 16 dział 381mm w 4 wieżach czterodziałowych, tutaj również występowały różne wersje projektu:

• wyporność 33200t., 4x4x381mm, 20x1x102mm, moc maszyn do 85000KM, prędkość do 27w., okręt pozbawiony był dział kalibru 170mm.

• wyporność 37200t., 4x4x381mm, 8x2x170mm, 24x1x102mm, moc maszyn do 85000KM, prędkość do 27w.

Żaden z powyższych projektów nie spotkał się z zainteresowaniem. Ostatecznie wybrano projekt okrętu o wyporności 34000t., uzbrojonego w 8 dział kalibru 381mm oraz o prędkości 28w. Zamówienie na 4 jednostki nastąpiło w kwietniu 1914 z dostawą na 1918. Nazwy dla poszczególnych jednostek wybrano bezpośrednio po zamówieniu, a wprowadzono je na listę floty w maju (w międzyczasie uległy one pewnym zmianom).

Caracciolo przed wodowaniem

Wszystkie cztery pancerniki zostały rozpoczęte w latach 1914 – 1915. Z czterech jednostek tylko na jednej prowadzono prace (Francesco Caracciolo), trzy pozostałe zostały anulowane krótko po rozpoczęciu budowy. Włochy już po rozpoczęciu działań wojennych podczas I wojny światowej zmieniły stronę konfliktu. W 1915 rozpoczęli oni swoje działania po stronie Ententy. Po przystąpieniu do wojny okazało się że włoskiej marynarce wojennej potrzebne były mniejsze jednostki takie jak eskortowce, niszczyciele czy kutry torpedowe. W międzyczasie Austro-Węgry zrezygnowały z budowy nowych pancerników typu Monarch.

Wodowanie Francesco Caracciolo

HISTORIA BUDOWY:

Francesco Caracciolo (pierwotna nazwa Dandolo) – stępkę pod okręt położono w stoczni Castellamare di Stabia 12 października 1914, postępy w budowie były duże, stopniowo zwalniały, tocząca się wojna nie sprzyjała dostarczaniu wysokojakościowych materiałów do budowy jednostki, duża część stoczniowców została zmobilizowana, co spowodowało odpływ wykwalifikowanej kadry. Po zbudowaniu około 85% kadłuba (co równało się wadze około 9000 t. stali) w marcu 1916 przerwano budowę. Przerwa w pracach na jednostce trwała do 1919. W 1920 dokonano wodowania jednostki. Niestety, nie było to spowodowane postępami w budowie tylko chęcią zwolnienia pochylni. Kadłub przeholowano do La Spezii. Tam miał on czekać na decyzję co do jego dalszych losów. Było kilka koncepcji co do przeznaczenia prawie ukończonego kadłuba. Pierwszą było dokończenie jednostki jako pancernika po wprowadzeniu pewnych zmian, uwzględniających doświadczenia I wojny światowej (między innymi zwiększenie grubości pokładu pancernego do 110mm), a tym samym unowocześnieniu koncepcji jednostki.

Propozycja przekształcenia Francesco Caracciolo na lotniskowiec

Drugą była przebudowa na lotniskowiec. Żaden z pomysłów ukończenia jednostki jako okrętu wojennego nie doczekał się realizacji, w międzyczasie podjęto decyzję o sprzedaży kadłuba. Kupiła go firma z Neapolu, która chciała zbudować na jego bazie liniowiec towarowy. Ostatecznie firma po przeliczeniu kosztów i problemów związanych z konwersją jednostki postanowiła o sprzedaży kadłuba na złom.

Wersja ostateczna Francesco Caracciolo

Cristoforo Colombo – (pierwotna nazwa Goffredo Mameli), budowę jej rozpoczęto w stoczni Ansaldo w Genui 14 marca 1915, a przerwano przy zaawansowaniu prac przy kadłubie ocenianym na 12,5% w tym samym roku. W 1920 pocięto kadłub jeszcze na pochylni.

Marcantonio Colonna – (ex. Giuseppe Mazzini) – okręt rozpoczęto lecz szybko przerwano jego budowę, to co stało na pochylni pocięto w 1920.

Francesco Morosini – z jednostką wiąże się ciekawa historia. Admirał Revel zaproponował żeby zmniejszyć na jednostce ochronę kadłuba, zmniejszyć jej prędkość a z zaoszczędzonych w ten sposób pieniędzy i materiałów wybudować 4 niszczyciele po 680t. każdy i 8 okrętów podwodnych po 250t. Minister marynarki zdecydował jednak o budowie jednostki zgodnie z pierwotnym projektem. Jednostkę rozpoczęto 27 czerwca 1915, a wkrótce potem budowę przerwano, zmontowane blachy pocięto w 1920.

W 1920 wszystkie jednostki skreślono z listy floty.

DANE TAKTYCZNO-TECHNICZNE:

Wyporność normalna 34000t. (według innych źródeł – dane w tonach brytyjskich: wyporność standardowa: 29260t., wyporność normalna 32800t., a dopiero maksymalna to 34000t.);

Wymiary: 212,8m x 29,6m x 9,5m;

Prędkość maksymalna: 28w.;

Moc maszynowni: 105000KM;

Zasięg: 8000Mm przy 10w.;

Uzbrojenie: 4 x 2 x 381mm, 12 x 1 x 152mm, 12 x 1 x 40mm;

Opancerzenie: pas burtowy: 300mm, wzdłużne grodzie przeciwtorpedowe: do 24mm, pokład pancerny do 35mm, barbety 300mm, wieże artylerii głównej do 400mm, wieża dowodzenia 340 (lub 400mm w innych źródłach);

UZBROJENIE

381 mm/40 (15") Model 1914

Wieża dział 381mm podczas budowy

Działa te zostały zaprojektowane specjalnie dla okrętów klasy Francesco Caracciolo. Po wstrzymaniu prac nad jednostkami i anulowaniu części z nich zmieniono ich przeznaczenie. Część z nich zamontowano na monitorach, część służyło jako działa kolejowe, a pozostałe rozmieszczono w bateriach artylerii nabrzeżnej. Łącznie trzy firmy wyprodukowały 24 działa (i jedno prototypowe). Działa w jednej z nich różniły się konstrukcją i miały różną wagę. Co ciekawe mimo to posiadały takie same parametry balistyczne. Najcięższe były działa Armstronga (prawie 85t.), a najlżejsze Ansaldo (62,6t.). Każdej z firm początkowo przyznano zamówienia na 10 sztuk tej broni. Działa Armstronga miały trafić na Francesco Caracciolo, działa Ansaldo-Schneidera na Cristoforo Colombo, natomiast Vickersa na Marcantonio Colonna. Ostatnich 10 zostało zamówionych ponownie u faworyzowanego Armstronga dla Francesco Morosini. Prototyp został wykonany we Francji przez Armstronga. Najwięcej dział wykonał właśnie on (12szt.), później Ansaldo-Schneider (9szt.) w końcu Vickers (3szt.). Pocisk ważył 884kg, jego prędkość początkowa wynosiła 700m/s. Przy kącie podniesienia 20º zasięg maksymalny wynosił 19800m, szybkostrzelność to 1,5 do 2 strzałów na minutę, a żywotność lufy 400 strzałów. Podwójna wieża ważyła 551t.

Działa 381mm dla Caracciolo

Przydział zbudowanych dział kalibru 381mm:

• bateria Amalfi (dwie armaty zamontowane w wieży typu morskiego, niedaleko Wenecji)

bateria Amalfi

• bateria Fratelli Bandiera (dwie armaty zamontowane w wieży, niedaleko Brindisi)
• bateria Benedetto Brin (kolejne dwie armaty zamontowane w wieży, ponownie niedaleko Brindisi)
• 7 dział przebudowano na działa kolejowe
• monitor Faa' di Bruno – dwa działa

Monitor Faa' di Bruno

• monitor Alfredo Cappellini – dwa działa
• uzbrojone pontony (bez napędu) – 6 jednostek (m. in. Monte Sano, Monte Sabotino) – po jednym dziale.

Po zdemobilizowaniu jednostek pływających działa zamontowano na stanowiskach na lądzie.

NAPĘD

Napęd składał się z 20 kotłów typu Yarrow, czterech turbin Parsona i czterech śrub. Przy normalnym reżimie pracy okręt miał posiadać moc 70000KM i mieć prędkość 25w., podczas przeciążenia miało to być 105000KM i 28w. Paliwem miał być olej, przy normalnej wyporności zbiorniki mieściły 1800t. Maksymalny zapas paliwa to 3500t., w tym wypadku jako zbiorników używano podwójnego dna okrętu.

OPANCERZENIE

Pas burtowy na śródokręciu miał 300mm grubości, zmniejszając się do 150mm w dolnych partiach i w kierunku dziobu i rufy. Powyżej pasa na śródokręciu miał być zainstalowany pas o grubości 220mm. Pokład pancerny miał grubość 30mm i schodził skosami o grubości 35mm do głównego pasa burtowego. Wieże artylerii głównej chronione były od czoła pancerzem o grubości 400mm, kazamaty dział artylerii średniej były zabezpieczone blachami o grubości 150mm. Ochronę przeciwtorpedową miały stanowić dwie wzdłużne grodzie (24mm i 10mm) chroniące maszynownie i magazyny.

Schemat opancerzenia

PODZIAŁ MAS OKRĘTU

Podane w tonach brytyjskich:

Kadłub: 11082t. (37,5%)

Opancerzenie: 6151t. (21,8%)

Napęd: 3405t. (11,5%)

Uzbrojenie: 5610t. (19%)

Wyposażenie: 2702t. (9,2%)

Pozostałe: 310t. (1%)

PODSUMOWANIE

Wyścig zbrojeń na Morzu Śródziemnym i Adriatyku doprowadził do powstania projektu dużych, silnych i szybkich pancerników typu Caracciolo. Początkowy projekt przewidywał budowę najpotężniejszych jednostek w tym czasie. Okręty uzbrojone w 12 dział kalibru 381mm (czy też w pewnym monencie nawet 16-ście dział tego kalibru) miałyby zdecydowaną przewagę nad super-drednotami innych państw. Dla porównania Brytyjczycy budowali w tym czasie pancerniki typu Queen Elizabeth a później też Revenge, ale miały one tylko po 8 dział kalibru 381mm, natomiast ich prędkość miała wynosić maksymalnie 25 węzłów. Pozostałe państwa dopiero projektowały silniejsze okręty. Amerykański typ Colorado z 8 działami kalibru 406mm wszedł do służby w 1921, japoński Nagato z działami 410mm ukończono w 1920. Niestety, już na początku stwierdzono, że Włochy przy ograniczonym budżecie nie będą w stanie ukończyć tak potężnych jednostek. Zmodyfikowano więc projekt i ograniczono uzbrojenie główne do 8 dział 381mm. Mimo to okręt w swoim czasie prezentował się nadzwyczaj imponująco. Przy najsilniejszej na świecie artylerii (takiej jak na brytyjskich najnowszych pancernikach) okręt miał rozwijać prędkość 28w., dotychczas zarezerwowaną dla krążowników liniowych i to tylko tych najnowszej generacji. Niestety, wybuch wojny, zmiana priorytetów, brak funduszy, a ostatecznie nastroje rozbrojeniowe i kryzys gospodarczy po I wojnie światowej spowodował anulowanie najpierw trzech rozpoczętych jednostek, a później rezygnację również z czwartej. Wszelkie pomysły zmierzające do ukończenia okrętu jako pancernika, lotniskowca czy też choćby transportowca spełzły na niczym. Ostatecznie w 1920 rozpoczęte kadłuby zdemontowano na pochylniach, a zwodowany kadłub Caracciolo sprzedano na złom.

Bibliografia:

Ordovini, Aldo F.; Petronio, Fulvio, Capital Ships of the Royal Italian Navy, 1860–1918: Part 4: Dreadnought Battleships, Warship International 51/4, 2014

Norman Friedman, Naval Weapons of World War One, Seaforth Publishing, Barnsley, 2011

Proposed Italian "Caracciolo" class battleships, Warship International 81/4, 1973

Clerici, Carlo; Robbins, Charles B. & Flocchini, Alfredo (1999), The 15" (381mm)/40 Guns of the Francesco Caracciolo Class Battleships, Warship International

https://www.smartage.pl

https://www.reddit.com

https://www.destinationsjourney.com

https://www.naval-encyclopedia.com

https://en.wikipedia.org

http://navweaps.com

https://www.liberoricercatore.it

https://stefsap.wordpress.com

Zapraszam na funpage Druvika: https://www.facebook.com/DruvikYT