Lotniskowce Lexington i Saratoga przy nabrzeżach, u góry po prawej stronie widoczna budowana w doku Astoria

Stępkę pod drugi okręt typu New Orleans położono w stoczni Puget Sound Navy Yard 1 września 1930, po zmianach w projekcie wodowanie odbyło się dopiero 16 grudnia 1933, a wejście do służby 28 kwietnia 1934. Wodowanie Astorii nie odbyło się w tradycyjny sposób. Okręt nie spłynął z pochylni. Dok w którym był budowany krążownik po prostu zalano wodą gdy był ukończony w 85%.

Pierwszym dłuższym rejsem była podróż po Pacyfiku. Okręt odwiedził między innymi Hawaje, Fidżi, Australię i Nową Kaledonię. Rejs ten jednocześnie był rejsem próbnym testującym sprawność mechanizmów i maszyn.

Krążownik Astoria podczas "wodowania"

Po powrocie odbył przegląd i niezbędne naprawy, po czym został przydzielony do 7 dywizjonu krążowników. Aż do 1939 stacjonował w San Pedro. Do tego czasu uczestniczył w ćwiczeniach i manewrach morskich, między innymi we Fleet Problem. W 1939 po ukończeniu kolejnej edycji manewrów Fleet Problem okręt udał się najpierw do Norfolk, gdzie pobrał zapasy, a następnie do Annapolis, gdzie zabrał na pokład zwłoki japońskiego ambasadora w Stanach Zjednoczonych Saito Hirosi. Okręt wraz ze zmarłym ambasadorem popłynął przez Kanał Panamski na Hawaje by 17 kwietnia 1939 wpłynąć do Jokohamy. Na wodach japońskich Astorii towarzyszyły japońskie niszczyciele Hibiki, Sagiri i Akatsuki. Tego samego dnia krążownik oddał ze swoich dział salwę honorową, po czym marynarze amerykańscy znieśli ciało ambasadora (cała operacja została zaplanowana po tym jak wcześniej Japończycy przewieźli zwłoki amerykańskiego ambasadora w Japonii Edgara A. Bancrofta na pokładzie jednego ze swoich okrętów do Stanów Zjednoczonych). Po pogrzebie krążownik popłynął do Szanghaju skąd udał się do Hongkongu. Astoria w drodze powrotnej odwiedziła jeszcze Filipiny i Guam. W tym rejonie krążownik uczestniczył w poszukiwaniach zaginionego pisarza Richarda Halliburtona wraz z towarzyszami który próbował przepłynąć na małej łodzi ze Stanów Zjednoczonych do Hongkongu. Po przeszukaniu 152000 mil kwadratowych poszukiwania zostały przerwane.

Astoria w Sydney

Po powrocie krążownik zmienił bazę na Pearl Harbor, skąd już w kolejnym roku uczestniczył w manewrach Fleet Problem. W kwietniu 1941 okręt skierowano na remont na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, podczas którego zamontowano na nim działka kalibru 28mm oraz podstawy pod radar. Po remoncie krążownik wrócił na Hawaje. Wobec zagrożenia na Pacyfiku ze strony niemieckich rajderów postanowiono o przydzieleniu go w charakterze eskorty transportowcowi Henderson. Zespół popłynął na Filipiny. Pod koniec października krążownik wrócił na Hawaje.

Astoria po remoncie i zmianie kamuflażu

5 grudnia Astoria popłynęła w eskorcie lotniskowca Lexington w celu dostarczenia samolotów na atole Midway i Wake. Po ataku na Pearl Harbor zespół wraz z przydzielonym krążownikiem Indianapolis miał za zadanie znalezienie japońskich okrętów, które zaatakowały bazę amerykańską. Po kilku dniach zespół wrócił do bazy. Po nieudanej próbie wzmocnienia garnizonu atolu Wake krążownik po raz kolejny wypłynął w morze, tym razem osłaniając lotniskowiec Saratoga. Po jego storpedowaniu Astoria wraz z bliźniaczym New Orleans uczestniczyły w odprowadzeniu uszkodzonej jednostki do Pearl Harbor. Następnie krążownik wypłynął w eskorcie lotniskowca Lexington, jednak po zatopieniu przez japoński okręt podwodny amerykańskiego tankowca mającego uzupełnić paliwo okrętów zespołu operację odwołano. Już w połowie lutego krążownik oddelegowano do zespołu TF17, z lotniskowcem Yorktown na czele. Już w trakcie rejsu w rejon działań zespół otrzymał rozkaz wsparcia grupy lotniskowca Lexington, który miał zaatakować Japończyków w Rabaul. Niestety plany zostały ponownie zmienione. Otrzymano informacje o lądowaniu Japończyków na Nowej Gwinei w rejonie Lae i Salamaua. Dowodzący zespołem admirał Brown wydzielił zespół ciężkich krążowników (Astoria, Chicago, Louisville i HMAS Australia), aby ten osłaniał na podejściach zespół lotniskowców i chronił Port Moresby zagrożony japońskim atakiem. Tymczasem skuteczny atak z lotniskowców spowodował osłabienie japońskich sił desantowych przez zniszczenie i uszkodzenie części jednostek. 14 marca krążownik ponownie dołączył do zespołu lotniskowca Yorktown, jednak z powodu braku zapasów skierowano go do Numea w celu ich uzupełnienia.

Krążowniki ciężki Astoria a za nim Indianapolis, grudzień 1941. Zdjęcie zrobione z pokładu krążownika Portland

Wraz z nim popłynął krążownik Portland i dwa niszczyciele. Z raportów wywiadu wynikało, że Japończycy ponownie planują atak na Port Moresby. Głównodowodzący admirał Chester Nimitz skierował w ten rejon dwa zespoły lotniskowców (TF11 z Lexingtonem i TF17 z Yorktownem), aby te powstrzymały dalsze postępy wojsk japońskich. Zespoły spotkały się 1 maja 1942, aby już 3 maja zaatakować Japończyków pod Tulagi. 7 maja połączone siły z dwóch lotniskowców zatopiły lotniskowiec Shoho. Japończycy zatopili natomiast tankowiec Neosho i niszczyciel Sims. Już 8 maja amerykańskie lotniskowce zostały zaatakowane przez samoloty z Zuikaku i Shokaku. Osłona przeciwlotnicza amerykańskich lotniskowców aż do rozdzielenia zespołów działała wspólnie, po czym Astoria wraz z Yorktown oddzieliła się osłaniając go wraz z innymi okrętami TF17. Atak japoński zakończył się ciężkim uszkodzeniem lotniskowców Lexington (który ostatecznie dobito) i Yorktown (który ostatecznie dotarł do Pearl Harbor).

Astoria podczas ćwiczeń, Hawaje 8 lipiec 1942

Krążowniki Astoria, New Orleans i Minneapolis skierowano do Numea po czym popłynęły one do Pearl Harbor. Gdy lotniskowiec jest już prowizorycznie naprawiony płynie pod Midway. W jego osłonie znajdują się Astoria i krążownik Portland. W bitwie jednostki te tworzą bliską obronę przeciwlotniczą zespołu. 4 maja 1942 mimo silnej obrony Yorktown ponownie został uszkodzony, a o 13:10 dowódca zespołu lotniskowca Yorktown, kontradmirał Fletcher wraz ze sztabem przeniósł się na Astorię. Krążownik uczestniczył w operacji zdjęcia załogi z uszkodzonego lotniskowca. Po kolejnych atakach lotniskowiec ostatecznie tonie. Natomiast Fletcher przenosi się ze swoim sztabem na przybyły później lotniskowiec Saratoga. W czerwcu okręt zostaje skierowany na remont i modernizację. Na początku sierpniu zostaje skierowany do ochrony operacji desantowej na Guadalcanal. Poza ostrzałem artyleryjskim Astoria pomaga w odparciu ataków japońskiego lotnictwa.

Astoria podczas ćwiczeń artyleryjskich u wybrzeży Hawajów w lipcu 1942

7 sierpnia amerykańskie samoloty rozpoznawcze wykrywają japoński zespół w składzie 5 ciężkich i 2 lekkich krążowników i niszczyciela. Przypuszczając że zespół ten ma za zadanie przeprowadzenie ataków na amerykański zespół lotniskowców głównodowodzący sił amerykańskich admirał Turner odwołuje je w celu uzupełnienia paliwa. W rejonie Guadalcanal mają zostać dwa zespoły krążowników. W jednym z nich znajdowały się 3 krążowniki typu New Orleans. Zadaniem krążowników była osłona sił desantowych w tym rejonie. Zespół z krążownikiem Astoria patrolował wody między wyspami Savo a Florida. Natomiast drugi zespół krążowników między Guadalcanal a Savo. Mimo niszczycieli stanowiących posterunki radarowe dla amerykańskich sił zespół japoński pozostał niewykryty. Japończycy wykorzystując ciemności rozpoczęli walkę nocną. Szybko rozprawili się z zespołem patrolującym cieśninę między Savo a Guadalcanal (zatopili krążownik Canberra, niszczyciel Patterson i ciężko uszkodzili krążownik Chicago). Zaskoczenie było tak duże, że nikt z rozgromionego zespołu nie przesłał wiadomości do zespołu patrolującego na północ od Savo, a okręty w nim się znajdujące huki wystrzałów i wybuchów wzięły za ogień artylerii przeciwlotniczej.

Krążownik Astoria dołącza do TF16 na podejściach do Tulagi, 6 sierpnia 1942

Japońska eskadra zaatakowała zespół północny najpierw strzelając torpedy, a po oświetleniu reflektorami ogień rozpoczęła artyleria. Pierwszy pod ostrzał dostał się Vincennes. Do Astorii strzelał krążownik Chokai. Dopiero piąta salwa Japończyka była celna. Jej pociski trafiły w wieżę artylerii głównej, nadbudówki i hangar, w którym wybuchł pożar. Od tej pory w widoczną od pożarów Astorię trafiało coraz więcej pocisków. Stopniowo okręt wytracał prędkość, dodatkowo manewrował, aby nie wpaść na poprzedzający go krążownik Quincy. W pewnym momencie okręt po zwrocie był niewidoczny (osłaniał go płonący i ciężko uszkodzony Quincy), jednak po chwili dostał się w snop światła z reflektora krążownika Kinguasa. Marynarze na Astorii wystrzelili z jednej wieży w kierunku reflektora japońskiego krążownika, jednak salwa była niecelna. Przeleciała aż za Kinguasę, trafiając wieżę krążownika Chokai. Na krążowniku przeniesiono stanowisko kierowania ogniem, na zapasowe. Okręt zygzakował, jednak uszkodzenia były na tyle poważne, że okręt coraz bardziej zwalniał.

Astoria 7 sierpnia 1942

Na dziobie zebrało się 470 żyjących marynarzy. Astoria w czasie bitwy otrzymała ponad 65 trafień, walczono z pożarami, rannych znoszono do kabiny kapitana aby udzielić im pomocy. Niestety nie dało się powstrzymać ognia, a rozgrzane blachy spowodowały, że żyjący i ranni marynarze ponownie musieli się przenieść na dziób okrętu, skąd podjął ich niszczyciel Bagley. Po nastaniu świtu niszczyciel wrócił pod burtę krążownika. Oceniono, że może uda się go jeszcze ocalić. O 4:45 na pokład Astorii wróciło 325 marynarzy. O 7:00 na pomoc przyszedł również niszczyciel Hopkins, z którego podano hol na krążownik. Dodatkowo sprzęt z niszczyciela użyto do gaszenia pożarów. O 9:00 dołączył do nich niszczyciel Wilson. O 10-tej Wilson i Hopkins zostały wezwane do innych zadań, a ich miejsce miał zająć niszczyciel Buchanan i statek transportowy, który miał odholować uszkodzony krążownik. Niestety na Astorii powiększał się przechył, a dziury wybite przez trafienia pociskami umożliwiały dodatkowe wlewanie wody. Gdy o 11:30 przybył zapowiadany niszczyciel to nie mógł już podejść do burty krążownika. O 12-tej kapitan wydał rozkaz opuszczenia okrętu. Okręt przewrócił się na burtę i zatonął o 12:15. Niszczyciel i statek transportowy, który w końcu przypłynął, uratowały wszystkich marynarzy z ekipy ratunkowej krążownika.

Rysunek przedstawiający miejsca trafień w krążownik Astoria w bitwie pod Savo

W trakcie wojny okręt otrzymał 3 gwiazdy bojowe.

Bibliografia:

https://www.history.navy.mil

http://www.navsource.org

Norman Friedman, US Cruisers an illustrated design history, Naval Institute Press , 1984

https://ussastoria.org