Kryzys Bośniacki utrzymujący Europę w napięciu przez kilka miesięcy na przełomie 1908 i 1909 roku zakończył się formalnym zwycięstwem Austro-Węgier. Ten akt siły w dłuższej perspektywie jednak, nie powstrzymał akcji jugosłowiańskiej płynącej z Serbii, przyczynił się też do zacieśnienia sojuszu Francusko-Rosyjskiego który otaczał państwa Trójprzymierza.

Słabły też relacje z sojuszniczymi Włochami. C.K minister spraw zagranicznych Alois von Aerenthal był zwolennikiem czynnej, aktywnej polityki, w czym wtórował mu szef Sztabu Generalnego- Franz Conrad von Hötzendorf.

Dowódca k.u.k. Kriegsmarine- Rudolf Montecuccoli wysunął w początkach 1909 roku plan budowy czterech nowych drednotów.

Reakcją włoską była pospieszna decyzja o podjęciu budowy pierwszego włoskiego drednota- "Dante Alighieri".

Montecuccoli znalazł się w trudnym położeniu ze względu na tradycyjny już opór Węgrów przeciw wydatkom morskim, który został ponadto pogłębiony wielomiesięcznym kryzysem gabinetowym i paraliżem budżetowym parlamentu budapesztańskiego. Skomplikowana struktura wewnętrzna dualistycznej monarchii wstrzymywała fundusze na budowę okrętów. Kierownictwo marynarki wojennej zdecydowało się podjąć prace nad dwoma jednostkami bez formalnej sankcji parlamentu, uzyskując kredyty poprzez bank Rotchildów, za poręczeniem szefa Sztabu Generalnego- von Hötzendorf'a oraz samego następcy tronu- arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga.

Opóźnienia z tym związane miały jeden pozytywny skutek- Škoda opracowała projekt nowych potrójnych wież artyleryjskich, które wydawały się idealnym rozwiązaniem dla tradycyjnie mniejszych okrętów KuKK- pozwalały one zwiększyć siłę ognia i ograniczyć tonaż.

Komisje budżetowe zatwierdziły ostatecznie budowę dwóch pierwszych pancerników jesienią 1910 roku, a w budżecie na 1911 r. przeznaczono środki na budowę dwóch kolejnych ( Włosi budowali już w tym czasie okręty typu Cante di Cavour).

Typ Tegethoff

Typ Tegethoff składać się miał ostatecznie z czterech jednostek-

SMS "Viribus Unitis" (położenie stępki 24.07.1910, wejście do służby 5.12.1912),

SMS "Tegethoff" (położenie stępki 24.09.1910, wejście do służby 21.07.1913)

SMS "Prinz Eugen" (stępka 16.01.1912, wejście do służby 8.07.1914),

SMS "Szent István" (stępka 29.01.1912, wejście do służby 13.12.1915).

Zwraca uwagę wyraźna zwłoka w czasie budowy ostatniego okrętu. Podczas gdy pierwsze trzy budowano w stoczni w Trieście, "Szent István" został zamówiony w stoczni Danubius w Rijece- należącym do węgierskiej części dualistycznej monarchii, i był to warunek jaki delegacja węgierska postawiła flocie by sfinansować projekt. Stocznia ta nie miała jednak doświadczenia w budowie tak dużych jednostek, stąd też nie udało się uniknąć przestojów podczas prac stoczniowych.

Typ Tegethoff był relatywnie niewielki w stosunku do siły ognia jaką dysponował.

Długość- 152,2 m

Szerokość- 27,3 m

Zanurzenie- 8,9 m

Wyporność maksymalna 21 595 t.

Główny pas pas pancerny miał 280 mm grubości, zwężając się na dziobie i rufie do 150 mm.

Okręty te były pierwszymi drednotami na których uzbrojenie główne (kal. 305 mm) umieszczono w potrójnych wieżach ulokowanych w superpozycji wzdłuż linii centralnej (wzorowano się na pierwszym drednocie US Navy- USS "Michigan"). Były to zmodernizowane działa zastosowane wcześniej na okrętach typu Radetzky, w stosunku do pierwowzoru były o 5 cm dłuższe, co pozwalało na użycie większego ładunku miotającego. Zasięg maksymalny dział wynosił 25 000 m.

Wieże artylerii głównej, barbety oraz wieże dowodzenia pokrywał pancerz 280 mm (dachy 150 mm).

Okręty wyposażone były w dalmierze brytyjskiej produkcji Barr & Stroud.

Uzbrojenie pomocnicze składało się z 12 dział 150 mm L/50 K 10 Škoda w kazamatach- po 6 na burtę. Skuteczność tego uzbrojenia ograniczało położenie przy linii wody, przy niespokojnym morzu działa te były faktycznie bezużyteczne.

Kazamaty chronił pancerz grubości 180 mm.

Ponadto 18 dział 70 mm L/50 K 10 Śkoda, później zastąpione przez L/50 K 10 BAG (przeciwlotnicze). Były to pierwsze przeciwlotnicze działa smugowe (zostawiające dymny ślad po wystrzale). Dodatkowo znajdowały się 2 działa 47 mm L/44 Skoda i 2 66 mm oraz karabiny maszynowe 8 mm M7/12 Schwarzlose.

Zachowano uzbrojenie torpedowe- 4 rury torpedowe 533 mm (po jednej na dziobie, rufie, i po jednej na burcie).

Tegethoffy otrzymały nowoczesne turbiny parowe produkowane na angielskiej licencji Parsonsa napędzające dwie śruby napędowe. Umożliwiały one osiągnięcie maksymalnej prędkości 20 w.

Typ Tegethoff posiadał eksperymentalną gródź torpedową- "gepanzerter minenboden" zaprojektowaną i zastosowaną jeszcze przez Sigmunta Poppera dla typu Radetzky. Inspirowano się przy tym rozwiązaniami sojuszniczej Kaiserliche Marine, której specjaliści przodowali wówczas na świecie w budowie okrętów liniowych z efektywną obroną przeciwtorpedową.

Popper nie posiadał jednak wystarczających środków budżetowych na badania i prowadzenie prób morskich. Późniejsze doświadczenia pokazały że puste przejście- przestrzeń mająca buforować gazy rozchodzące się po detonacji torpedy, były zbyt wąskie- wybuch rozrywał pas pancerny okrętu i gródź wodoszczelną jednocześnie.

Włosi kontynuowali "wyścig" budując typ Conte di Cavour ("Giulio Cesare", "Conte di Cavour", "Leonardo da Vinci").

Również Francja w tym czasie opracowała własne drednoty typu Courbet ("Courbet", "France", "Jean Bart", "Paris").

Układ uzbrojenia w superpozycji stanie się wzorem dla przyszłych okrętów liniowych budowanych na długo po upadku Monarchii Habsburgów.

Wyprodukowane przez Škodę trzy-działowe wieże, wyprzedzały znacząco rozwiązania techniczne marynarki niemieckiej (Niemcy zastosują je po raz pierwszy dopiero na swych "pancernikach kieszonkowych" typu Deutschland pod koniec lat 20-tych XX w.)

Pancerniki typu Tegethoff stanowiły najwyższe osiągnięcie przemysłu stoczniowego Austro-Węgier. Pomimo że Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine rozpoczynając program budowy okrętów liniowych w latach 90-tych XIX w, stawała w szranki z rywalami o większym doświadczeniu, oraz o większych możliwościach technicznych, w ciągu dwudziestu lat w warunkach ograniczonych nakładów powstała seria udanych jednostek, czego ukoronowaniem były właśnie Tegethoffy.

Projekt Ersatz Monarch

W drugiej dekadzie XX wieku, wartość bojowa typu Monarch (https://warshipy.pl/.../okrety-liniowe-kaiserliche-und-k...) była już bardzo niewielka. Okręty tego typu były w tym czasie przenoszone do rezerwy i służyły głównie do celów treningowych.

Powstał więc projekt nowych pancerników, które miały jednocześnie przewyższyć potencjałem typ Conte di Cavour Regia Marina.

Planowane okręty otrzymały roboczą nazwę "Ersatz Monarch" ( co oznacza po prostu "wymieniony Monarch").

Rozważano warianty zastosowania zarówno sprawdzonych dział kal. 305 mm, oraz proponowane przez Škodę nowe działa kal. 350 mm.

Uzbrojenie główne położone w superpozycji miało odpowiadać układowi zastosowanemu na okrętach włoskich a więc dwie wieże dwu-działowe i dwie trzy-działowe.

Projekt przywidywał jednostki o tonażu ok 24 600 t, przy długości 172 m i szerokości 28 m.

Porównanie potencjalnej wielkości kadłuba typu Ersatz Monarch w stosunku do typu Tegethoff.



Szczegóły precyzowano jeszcze do czerwca 1914 roku, gdy dramatyczne wydarzenia w Sarajewie doprowadziły do wybuchu wojny.

Okręty te nigdy nie powstały, ale zakłady Škoda dostarczyły zamówione działa (L/45 M. 16 Marinekanone), które po załadowaniu na platformy kolejowe zostały ostatecznie użyte na froncie rumuńskim i włoskim po 1916 roku.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Budowa i wodowanie "Szent Istavan": https://youtu.be/5xAfGpvfbBo

Wodowanie i ujęcia z pokładu "Tegethoff" https://youtu.be/sXKfNrKXypU

Franz Conrad von Hötzendorf

Szef Sztabu Generalnego armii austro-węgierskiej

Rudolf Montecuccoli

Dowódca marynarki wojennej 1904-1913 r.

Odpowiadał za cały program rozbudowy sił morskich Austro-Węgier

Wodowanie SMS "Tegethoff"12.03.1912 r.

Wodowanie SMS "Prinz Eugen" 30.11.1912 r.

SMS "Viribus Unitis"



SMS "Prinz Eugen"

Działa artylerii głównej kal. 305 mm pancerników typu Tegethoff.

SMS "Viribus Unitis' w bazie morskiej Pola

Zgrupowane razem drednoty typu Tegethoff w bazie Pola

USS "Michighan"

Pancernik pierwszego typu amerykańskich drednotów South Carolina (wszedł do służby przed jednostką wiodącą).

Typ Tegethoff zastosował schemat czterech wież umieszczonych w superpozycji jednak dysponował znacznie cięższą salwą burtową dzięki zastosowaniu potrójnych wież.



Pierwszy drednot Regia Marina "Dante Aligheri"

"Gulio Cesare" drednot typu Conte di Cavour

"Courbet" francuski drednot typu Courbet

Działo L/45 M. 16 Marinekanone kal. 350 mm.

Škoda zbudowała 4 działa tego typu.

Bibliografia;

Ryan Noppen, Pancerniki Austro-Węgier 1914-1918

Witold Koszela, Zapomniana flota Okręty Austro-Węgier w I wojnie światowej

Paweł Piotr Wieczorkiewicz, Historia Wojen Morskich. Wiek pary.

Edmund Kosiarz, Bitwy Morskie

Conway's All the World's Fighting Ships 1860-1905.

Conway's All the World's Fighting Ships: 1906-1921

Vincent P. O'Hara, Vincent P. O'Hara, Clash of Fleets: Naval Battles of the Great War, 1914–18

Zdjęcia;

https://www.gettyimages.com

https://culturepics.org

https://www.naval-encyclopedia.com

https://elbidaprojekt.hu

https://www.the-blueprints.com



Zapraszam na fanpage Szparagusa https://www.facebook.com/szparagus1