Operacja "Menace"

Po wydarzeniach z Mers el-Kébir pozycja Komitetu Wolnej Francji pod przywództwem gen. Charles’a de Gaulle’a była niepewna.

Pomimo kontrowersji za ruchem Wolnej Francji opowiedziały się władze kolonialne Francuskiej Afryki Równikowej.

Ponadto de Gaulle dysponował częścią francuskiej floty która po Operacji "Dynamo" schroniła się w brytyjskich portach.

Większość załóg odmówiła jednak walki i powróciła na kontynent.

Generał opracował więc plan przejęcia kontroli nad kolejnym terytorium- Francuską Afryką Zachodnią która znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy.

Stolicą kolonii było miasto Dakar- ważny port i baza wojenna.

Znajdowały się tam również depozyty Banku Francuskiego, Belgijskiego i Polskiego ewakuowane tam przed francuskim zwieszeniem broni.

Plan ten został podchwycony przez Winstona Churchilla, a Admiralicja wyznaczyła siły pod dowództwem wiceadmirała Johna Cunninghama do przeprowadzenia desantu na Dakar.

Misji nadano kryptonim "Menace"(Groźba).

Siły te liczyły ok 4200 żołnierzy brytyjskich oraz 2000 francuskich.

Jednostką flagową floty inwazyjnej był HMS "Devonshire", wspierany przez HMS "Fiji" oraz francuskie kanonierki "Savorgnan de Brazza", " Commandant Duboc", "Commandant Domine", eskortowce "Vaillant" i "Viking".

W skład floty transportowej wchodził też polski transatlantyk "Sobieski" przysposobiony na transportowiec wojska.

Po wyruszeniu z Anglii 26.08.1940 roku "Fiji" został uszkodzony przez torpedę niemieckiego U-Boota, został więc zastąpiony ciężkim krążownikiem HMAS "Australia".

Tymczasem władze Vichy wysłały na Atlantyk eskadrę składającą się z krążowników "Gloire" (wkrótce awaria silnika wyłączyła okręt z akcji), "Georges Leygues", "Montcalm"oraz niszczycieli "L'Audacieux", "Le Fantasque" i "Le Malin", której celem miało być odbicie zbuntowanych kolonii afrykańskich.

Siły te po wyjściu z Tulonu 8.09, minęły Cieśninę Gibraltarską 11.09.

Na skutek chaosu kompetencyjnego, rozkazu przechwycenia nie otrzymał dowodzący siłami brytyjskimi na Gibraltarze adm. Dudley North.

Rozkaz taki wydano dopiero dowodzącemu "Force H" (siły powołane uprzednio do przeprowadzenia ataku na Mers el-Kébir ) adm. Jamesowi Somerville'owi.

Było już jednak za późno- szybkie jednostki francuskie uszły do Casablanki a następnie do Dakaru. Sommerville zdołał jedynie czasowo obserwować francuskie okręty.

W tym momencie utracony został element zaskoczenia,

stawało się też jasne że siły znajdujące się w Dakarze będą większe niż zakładano.

Mimo to zapadła decyzja o kontynuowaniu misji.

Siły Cunnighama zostały wzmocnione ciężkimi okrętami.

Kiedy 23.09.1940 stanęły przed Dakarem składały się z;

-pancerników HMS "Barham", HMS "Resolution",

-lotniskowca HMS "Ark Royal",

-ciężkich krążowników HMAS "Australia", HMS " Cumberland", HMS "Devonshire".

-krążowników HMS "Dragon", HMS "Delhi"

-11 niszczycieli, oraz sił inwazyjnych.

W porcie Dakar znajdował się nie w pełni ukończony pancernik "Richelieu",

-krążowniki "Georges Leygues", "Montcalm"

-duże niszczyciele "L'Audacieux", "Le Fantasque", "Le Malin", "Le Hardi"

-okręty podwodne "Ajax", "Bévéziers", "Persée"

-flotylla mniejszych okrętów (krążowników pomocniczych i kanonierek)

Garnizon mógł też liczyć na baterię dział kal 240 mm ulokowaną na wysepce Gorée leżącą przy wejściu do portu.

Siły te dowodzone były przez kontradmirała Marcel'a Landriau'a, oraz przez gen. Pierre'a Boisson'a- gubernatora z ramienia rządu Vichy.

Od rana utrzymywała się gęsta mgła.

De Gaulle poprzez radio wygłosił apel do władz i mieszkańców miasta prosząc o przejście na stronę Wolnych Francuzów.

Przekaz wsparła akcja zrzucania ulotek z samolotów z "Ark Royal".

W porcie odbyło się spotkanie emisariuszy obydwu stron, które zakończyło się...

próbą aresztowania przedstawicieli Wolnych Francuzów!

Jednocześnie ogień otworzyły działa "Richelieu" oraz bateria na Gorée.

Panująca mgła ograniczyła celność kanonady.

Stało się jasne że rozwiązanie pokojowe nie powiodło się.

Następnie okręt podwodny "Persée", idąc na wodzie, podjął próbę ataku na krążownik "Dragon".

Francuski okręt został zaatakowany bombami głębinowymi przez brytyjskie niszczyciele i o godz 10.50 zatonął.

Po południu podjęto próbę desantu pod Rufique.

Akcji tej próbował przeciwdziałać "L'Audacieux".

Niszczyciel został podpalony salwą z "Australii" i osadzony przez dowódcę na mieliźnie.

Kiedy do akcji włączyły się krążowniki "Georges Leygues"i "Montcalm", a oddziały desantowe spotkały się z silną obroną, aliancka akcja została odwołana.

Następnego dnia 24.09 gdy nadal utrzymywała się lekka mgła, Cunnigham wystosował oficjalne ultimatum do Boissona.

Nota została stanowczo odrzucona.

Do akcji ruszyły "Barham" ,"Resolution" oraz "Australia" i"Devonshire".

"Ark Royal" przeprowadził atak lotniczy na "Richelieu".

Alianci zdołali zatopić okręt podwodny "Ajax" który usiłował zaatakować alianckie zgrupowanie.

Pojedynek artyleryjski skończył się jednak niczym, gdy francuskie niszczyciele postawiły zasłonę dymną a wolne Swordfishe zostały odparte, tracąc 4 maszyny.

Cunnigham wycofał swoje siły o godz 10.00.

Po południu nastąpiła druga tego dnia próba ataku.

Francuzi ponownie położyli zasłonę dymną- w rezultacie żaden z ok 160 pocisków kal 381 mm nie trafił "Richelieu" ani krążowników, ucierpiała jednak ludność Dakaru- na miasto spadło wiele pocisków.

"Barham" otrzymał natomiast cztery niegroźne trafienia.

Nastąpił ponowny odwrót na pełne morze.

25.09 Był trzecim dniem ataku.

Tym razem pogoda była dobra.

Ok godz. 9.00 okręt podwodny "Bévéziers" przeprowadził atak torpedowy na pancernik "Resolution", uzyskując trafienie i wyłączając okręt z walki.

Następnie powtórzył się scenariusz z poprzednich dni.

Zasłona dymna stawiana przed portem utrudniała okrętom Royal Navy ostrzał.

Kolejny atak lotniczy na "Richelieu" przyniósł w końcu trafienie, jednak kosztem utraty 4 kolejnych samolotów.

O godz. 10.00 "Barham" został ponownie trafiony z "Richelieu".

Mając jeden pancernik uszkodzony ("Resolution") Cunnigham zdecydował w południe o zaniechaniu dalszej akcji.

Strona Vichy poniosła w ciągu 3 dni dużo większe straty- tracąc 2 okręty podwodne i niszczyciel (który udało się jednak podnieść). Poległo 100 marynarzy.

Zginęło 84 cywilów a 197 zostało rannych podczas ostrzału Dakaru.

Francuska Afryka Zachodnia pozostała pod władzą Vichy aż do 1942 roku.

Władze Vichy wykazały determinację i upór.

Cała aliancka operacja została zaplanowana chaotycznie a wykonana jeszcze gorzej.

Remont uszkodzonego HMS "Resolution" trwał aż do września 1941 roku.

Kozłem ofiarnym obwołano admirała North'a (za nie zatrzymanie eskadry francuskiej na wysokości Gibraltaru)- resztę życia spędził na bezowocnych próbach przeprowadzenia dochodzenia przed Admiralicją.

Dakar okazał się kolejnym ciosem dla autorytetu gen. de Gaulle'a.

Pogłębiło to niechęć do generała ze strony rządu USA i osobiście prezydenta Roosevelta.

Amerykanie będą dalej utrzymywać stosunki dyplomatyczne z władzami Vichy, a podczas Operacji Torch (w 1942 roku) podejmą nawet próby rozmów z admirałem Darlanem.

Fiasko tej operacji nie wpłynęło znacząco na pozycję Winstona Churchilla- który faktycznie podjął decyzję o jej realizacji i parł do konfrontacji.

W tym samym czasie trwała kulminacyjna faza powietrznej "Bitwy o Anglię", a Londyn był bombardowany przez Luftwaffe ("Blitz") na czym skupiła się cała uwaga opinii publicznej...

Materiał ukazuje odwrót spod Dakaru, w ostatnich ujęciach widoczny jest m. in. ciężko uszkodzony HMS "Resolution"

https://youtu.be/NGTQCFwtQ8M