Na początku lat 30-tych XX wieku Japonia wkroczyła na drogę ekspansji w Azji, która zakończyła okres pokojowej współpracy po I Wojnie Światowej.

18 września 1931 zainicjowany został Incydent Mukdeński, który posłużył za pretekst to bezpośredniej interwencji w Chinach. W 1932 roku utworzone zostało marionetkowe państwo Mandżukuo w Mandżurii na którego tronie osadzony został w 1934 roku ostatni cesarz Chin- Puyi.

Agresja japońska została potępiona na forum Ligi Narodów, co było bezpośrednią przyczyną wystąpienia z tej organizacji przez Japonię w 1933 roku. Działania Japonii oznaczały kres amerykańskiej polityki "otwartych drzwi" wobec Chin, prowadzonej jeszcze od końca XIX wieku, i stanowiły preludium do konfliktu ze Stanami Zjednoczonymi w dobie II Wojny Światowej.

Japonia odrzuciła zarazem ograniczenia traktatowe z Washington Naval Treaty (1922), oraz London Naval Treaty (1930), nie podpisując w ogóle Second London Naval Treaty z 1936 roku.

Typ Yamato



Efektem podjętego programu zbrojeń był projekt superpancerników typu Yamato.

Nowe okręty miały 263 m długości, 38.9 m szerokości, a ich wyporność standardowa wynosiła 66 200 t.

Artyleria główna składała się z 9 dział kal. 460 mm umieszczonych w 3 wieżach (dwie w superpozycji umieszczone na dziobie, jedna na rufie).

Pierwotny projekt zakładał uzbrojenie średnie składające się z 12 dział kal. 155 mm.

Okręty miały być też uzbrojone w 12 dział kal. 127 mm i 24 działka kal. 25 mm.

Plany przewidywały budowę pięciu okrętów.

Stępkę pod "Yamato" położono 4.11.1937 roku w Kure Kaigun Kosho, wodowanie nastąpiło 8.08.1940 roku, wejście do służby 16.12.1941 roku.

Stępkę pod drugą jednostkę- "Musashi" położono 29.03.1938 roku w Mitsubishi Jūkōgyō Kabushiki-kaisha w Nagasaki, wodowanie odbyło się 1.11.1940 roku, wejście do służby 5.08.1941 roku.

Ze względu na ograniczone zasoby jakimi dysponował przemysł japoński, budowa dwóch kolejnych pancerników była możliwa dopiero po wodowaniu pierwszej pary.

Stępkę pod trzeci okręt- "Shinano" położono 4.05.1940 roku w Yokosuka kaigun kōshō.

Budowę czwartego- nienazwanego okrętu (określanego numerem 111) rozpoczęto na zwolnionej przez "Yamato" pochylni w Kure 7.11.1940 roku.

Dla drugiej pary superpancerników planowano przezbrojenie artylerii średniej, poprzez zastąpienie dział 155 mm i 127 mm, działami uniwersalnymi 100 mm.

W grudniu 1941 roku, po rozpoczęciu działań wojennych na Pacyfiku, wstrzymano prace na obydwu kadłubach i ostatecznie zrezygnowano z budowy piątej jednostki.

Stoczona w dniach 4-7.06.1942 Bitwa o Midway stanowiła dotkliwy cios dla Nippon Kaigun.

Japonia straciła cztery lotniskowce uderzeniowe -"Akagi", "Kaga", "Hiryū", "Sōryū", nazajutrz posiadając tylko dwie jednostki "Shōkaku" i "Zuikaku".

Wobec naglących potrzeb podjęto działania by przywrócić potencjał uderzeniowy floty.

Doraźnie przesunięto lekkie, starsze lotniskowce, do pierwszej linii. Zarazem podjęto decyzję o modernizacji pancerników typu Ise do roli pancerników lotniczych (przy użyciu materiałów z czwartej, niekończonej jednostki typu Yamato- okrętu 111, której stan wykończenia szacowano na 30%).

Zmodyfikowano pierwotne plany strategiczne rozwoju floty (Program Maru Kyū) i zmieniono go jesienią 1942 roku (Program Kai-Maru 5), w ramach którego przyspieszono prace nad lotniskowcem "Taihō" oraz typem Unryū.

"Shinano" postanowiono przebudować na lotniskowiec. W lecie 1942 roku, stan ukończenia okrętu szacowano na 45%- kadłub miał już zainstalowane turbiny, gotowe były również barbety dział dziobowych.

Projekt konwersji na lotniskowiec został zrealizowany pod kierownictwem wiceadmirałów Kaji Fukuda i Seichi Izamura.

Plan przewidywał modernizację do roli silnie opancerzonego lotniskowca warsztatowo-zaopatrzeniowego.

Porównanie sylwetki "Yamato" oraz "Shinano".

Wyraźnie widoczne jest że przebudowa na lotniskowiec była oparta na gotowym kadłubie pancernika.



"Shinano" posiadając ograniczoną siłę uderzeniową, miał być centrum logistycznym dla grupy lotniskowców.

Wobec ukończenia kadłuba dokonano w nim niewielkich zmian, usuwając cześć opancerzenia a miejsce po barbetach wykorzystując na zbiorniki z paliwem lotniczym.

W kadłubie umieszczono jednopoziomowy hangar lotniczy mający 153,4 m długości, i 33,8 m szerokości, na obydwu jego końcach znalazły się windy lotnicze.

Hangar podzielony był kurtyną ogniową, i miał składane ściany, co miało umożliwiać lepszą wentylację w razie pożaru.

Urządzenia wentylacyjne zostały opancerzone płytami grubości 37 mm.

Z hangarem sąsiadowały warsztaty przeznaczone do naprawy maszyn.

Kadłub chroniony był pancerzem 160-230 mm, pokłady 100-190 mm. Pokład lotniczy miał pancerz 76 mm i był zaprojektowany by wytrzymać wybuch największych amerykańskich bomb lotniczych o wagomiarze 500 kg.

Uzbrojenie "Shinano" składało się z 16 dział 127 mm na podstawach 89 A1.

Lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze złożone było z 145 działek 25 mm (zestawy trzy i jednolufowe).

Dodatkowo znajdowały się zestawy 28 niekierowanych rakiet kal. 120 mm.

Schemat opisujący konstrukcje japońskich niekierowanych wyrzutni rakiet kal. 120 mm.

Lotniskowiec został wyposażony w radary typu 13 i typu 22. Okręt posiadał dalmierz o bazie 4,5 m i 3 reflektory.

Zachowano ten sam układ napędowy jak na "Yamato" i "Musashi"- cztery turbiny typu Kampon (moc 150 000 KM), 12 kotłów Kampon, napędzających 4 śruby. Prędkość maksymalna wynosiła 27 w.

Grupa bojowa "Shinano" liczyła 50 samolotów (18 Mitsubishi A7M, 18 Aichi B7A Ryusei, 6 Nakajima C6N wraz z maszynami zapasowymi), reszta- 120 maszyny, stanowiły rezerwę dla innych lotniskowców wchodzących w skład zespołu oraz ewentualnie dla lądowych baz lotniczych.

W chwili wejścia do służby był to najpotężniejszy lotniskowiec świata przy wyporności standardowej liczącej 65 800 t i pełnej 69 150 t.

Jesienią 1944 roku Japonia zmierzała już do klęski, po wielkiej Bitwie na Morzu Filipińskim (18-20.06.1944). "Shinano" został zwodowany 8.10.1944 i podczas zmagań pod Leyte (23-26.10.1944) przechodził próby morskie w zatoce Kisarazu.

Służba

Oficjalne przekazanie marynarce wojennej nastąpiło 19.11.1944 i w kilka dni później- 28.11.1944 lotniskowiec wypłynął w pierwszy rejs pod nowym dowódcą- Toshio Abe z Yokosuki do Kure.

Okręt nie posiadał jeszcze drzwi wodoszczelnych, a na pokładzie znajdowała się liczna grupa cywilnych pracowników stoczni, wykonująca prace wykończeniowe.

Wobec nieprzygotowania jednostki Abe wnioskował o przesunięcie rozkazu wyjścia w morze, co zostało odrzucone przez dowództwo. Na pokładzie umieszczono 50 bomb-samolotów Yokosuka MXY7 Ohka oraz 6 motorówek samobójczych typu Shin'yō.

Podjęto decyzję o odbyciu rejsu nocnego, ze względu na niemożność zapewnienia osłony powietrznej.

Następnego dnia, zespół japoński został przypadkowo wykryty przez okręt podwodny USS "Archerfish" (SS-311).

Pomimo osłony 3 niszczycieli ("Yukikaze", "Isokaze", "Hamakaze"), USS "Archerfish" przeprowadził atak torpedowy o godz. 3.15.

Spośród sześciu wystrzelonych torped, trzy trafiły w śródokręcie, czwarta w sekcję rufową na prawej burcie.

Schemat ukazuje uszkodzenia jakie odniósł "Shinano" w wyniku ataku torpedowego.

Świeża, niedoświadczona załoga oraz złudne przeświadczenie o niezatapialności jednostki doprowadziły do szybkiego nabrania wody i znacznego przechyłu na prawą burtę (dowódca nie nakazał zmniejszenia prędkości okrętu).

Nie pomogły spóźnione próby wyrównania przechyłu poprzez zalanie lewo-burtowych komór, tragiczny w skutkach okazał się brak drzwi wodoszczelnych.

Nieuszczelnione otwory w grodziach, przez które przechodziły liczne instalacje doprowadziły do całkowitego wyłączenia zasilania ok. godz. 9.

Ogromny kadłub był zbyt ciężki by niszczyciele z eskorty mogły go holować. Na pokładzie wybuchła panika wśród cywilnych robotników, utrudniając załodze próby ratowania okrętu.

Narastającego przechyłu nie udało się opanować i ostatecznie "Shinano" przewrócił się na burtę niedaleko wyspy Jnamba o godz. 10.57.

Dowódca- Toshio Abe poszedł na dno ze swym okrętem, zamykając się na mostku kapitańskim.

Zginęło łącznie 1435 marynarzy i stoczniowców, niszczyciele eskorty uratowały 1080 ludzi (55 oficerów, 993 marynarzy, 32 stoczniowców i 3 pilotów-samobójców).

Wnioski

Bardzo krótka i tragiczna służba lotniskowca wynikała z kilku czynników.

Analizy wykazały błędy konstrukcyjne kadłuba w miejscu złączenia pasa opancerzenia z bąblem przeciwtorpedowym.

Zarazem okręt nie był gotowy do służby w chwili wyjścia w morze, a brak drzwi wodoszczelnych znacząco zmniejszył szansę na opanowanie sytuacji po ataku.

Wreszcie niedoświadczenie załogi i błędy dowództwa okrętu, bezpośrednio po otrzymaniu uszkodzeń, okazały się decydujące dla losu superlotniskowca.

Decyzja o konwersji trzeciego okrętu typu Yamato na lotniskowiec była racjonalna w świetle zachodzących zmian jakie wynikały z pierwszych miesięcy walk na Pacyfiku.

Założenie budowy lotniskowca warsztatowo- zaopatrzeniowego było innowacyjne. Spośród innych flot, jedynie Royal Navy zbudowała trzy tego typu okręty.

Był to HMS "Unicorn" (1943) oraz dwa lotniskowce typu Colossus- HMS "Pioneer" (1944) i HMS "Perseus" (1945).

Jednak w przypadku okrętów brytyjskich były to lotniskowce lekkie, bardziej pasujące do roli okrętów działających tyłach floty.

Zapewne przeznaczenie takiej roli ogromnej jednostce typu Yamato wynikało z czynnika prędkości, jako że kadłub został w momencie podjęcia decyzji o przebudowie ukończony w ok. 45% i rozwijał niedostateczną prędkość 27 w.

Dowództwo Nippon Kaigun przeznaczyło więc okręt do funkcji dalekiego wsparcia dla innych lotniskowców.

Ostatnie japońskie lotniskowce typu Unryū rozwijały prędkość 32 w. i przenosiły większą grupę lotniczą, liczącą do 65 maszyn.

Konwersja "Shinano" okazała się jednak bardzo kosztowna, i- co niestety było stałym problemem japońskiego wysiłku wojennego- czasochłonna.

Budowa wypierającego niemal 70 000 t kolosa pochłonęła ogromne zasoby surowcowe Japonii, w czasie gdy oddawane do użytku w końcowej fazie wojny lotniskowce typu Unryū wypierały średnio 21 000-22 000 t (wyporności pełnej).

Były to jednostki tańsze i szybsze w produkcji.

Wreszcie Nippon Kaigun nie posiadała jesienią 1944 wystarczająco licznej floty lotniskowców by wystawienie tak potężnego lotniskowca zaopatrzeniowego miało sens strategiczny.

Przy tym koncepcja lotniskowca zaopatrzeniowego szła już w dobie roku 1944 wbrew praktyce wojennej lotnictwa bojowego Japonii, bowiem po klęskach z lat wcześniejszych, siły Dainippon Teikoku Rikugun Kōkūbutai straciły doświadczonych pilotów a młodych rekrutów zachęcano raczej do heroicznych aktów samobójczych (https://warshipy.pl/post/kamikaze-shimpu-tokubetsu-kogekitai) niż do ratowania maszyn.

W rezultacie, pomimo imponujących danych konstrukcyjnych, znacznie większy potencjał bojowy posiadały ostatnie trzy lotniskowce typu Unryū a zwłaszcza lotniskowiec "Taihō" (grupa bojowa 74-84 maszyn).

Niezależnie od tych analiz, w momencie wejścia okrętu do służby wynik wojny na Pacyfiku był już rozstrzygnięty, a Japonia nieuchronnie zmierzała do klęski.

Mit potęgi "Shinano" walnie przyczynił się do utraty okrętu, gdy załoga, wierząc w jego wytrzymałość, nie podjęła wszystkich środków zaradczych by uratować jednostkę.

Przebudowa zajęła stoczniowcom ponad 3 lata, wobec średniego czasu budowy amerykańskich lotniskowców typu Essex (https://warshipy.pl/post/typ-essex) wynoszącego 1,5 roku.

Za symboliczne można uznać że jedyny japoński lotniskowiec zaopatrzeniowo- warsztatowy miał podczas swego jedynego rejsu na pokładzie jedynie samoloty przeznaczone dla pilotów-

samobójców.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zachowały się zaledwie 3 zdjęcia "Shinano".

Strzałka wskazuje lotniskowiec w doku nr. 6 w Yokosuce.

"Shinano" podczas prób morskich (prawy górny narożnik).

1.11.1944 r.

Jedyne zdjęcie ukazujące sylwetkę lotniskowca "Shinano".

Wykonane podczas prób morskich.

Zestaw 28 niekierowanych rakiet kal. 120 mm. Od 1944 znajdowały się one na wyposażeniu japońskich lotniskowców.

USS Archerfish (SS-311).

Atak torpedowy przeprowadzony 29.11.1944 doprowadził do zatopienia lotniskowca "Shinano"



"Isokaze" był jednym z trzech niszczycieli typu Kagero, stanowiących osłonę dla "Shinano".

Po ataku wraz z "Hamakaze" usiłowano wziąć uszkodzony lotniskowiec na hol, co zakończyło się niepowodzeniem wobec zrywających się cum.

HMS "Pioneer".

Ten lotniskowiec typu Colossus był lekkim lotniskowcem warsztatowym, jednostką o zbliżonym do "Shinano" przeznaczeniu.

"Taiho".

Pomimo mniejszego tonażu niż "Shinano" miał dużo bardziej zrównoważone parametry, i dysponował większą lotniczą grupą bojową.

"Unryū" (typ Unryū) był to ostatni ukończony typ japońskich lotniskowców II Wojny Światowej.

Spośród planowych 7 jednostek do służby oddano 3. 2 lotniskowce tego typu anulowano w celu dokończenia budowy "Shinano".



----------------------

Bibliografia;

Oskar Myszor, Cesartwo Japonii. tom 1. Pancerniki, lotniskowce i krążowniki

Mark E. Stille, Marynarka Wojenna Cesarstwa Japonii w wojnie na Pacyfiku

John Toland, Wchodzące Słońce. Schyłek i upadek Cesarstwa Japonii

Douglas Ford, Pacyfik Starcie Mocarstw

Zbigniew Flisowski, Burza nad Pacyfkiem

Craig Symonds, II Wojna Światowa na morzu

Hansgeorg Jentschura, Peter Mickel, Warships of the Imperial Japanese Navy, 1869-1945

Roger Chesneau, Robert Gardiner, Conway's All the World's Fighting Ships 1922-1946

Zdjęcia;

https://naval-encyclopedia.com

http://www.combinedfleet.com

http://www.royalnavyresearcharchive.org.uk

http://www.navweaps.com

https://www.militaryimages.net

https://ww2db.com

Zapraszam na fanpage Szparagusa https://www.facebook.com/szparagus1