Typ Ōyodo

Po zakończeniu I Wojny Światowej japońska marynarka wojenna opracowywała nowe kierunki strategii wojny morskiej.

Zbrojenia morskie- kontynuowane po zakończeniu działań wojennych, wymusiły reakcję mocarstw w postaci podpisania Traktatu Waszyngtońskiego (1922).

Japonia uzyskała potwierdzenie swego statusu trzeciej po USA i Wielkiej Brytanii potęgi morskiej.

Zarazem jednak traktat zainicjował dekadę "wakacji zbrojeniowych".

Lata 20-te były okresem stabilnego funkcjonowania cywilnych rządów w ramach systemu parlamentarno-gabinetowego.

Wielki Kryzys 1929 roku, odegrał podobną rolę w erozji japońskiej polityki jak w załamaniu się Republiki Weimarskiej i dojściu Adolfa Hitlera do władzy w Niemczech (1933).

Załamanie koniunktury spowodowało dojście do głosu militarystycznych środowisk, które zainicjowały politykę ekspansji. W 1931 roku nastąpiła interwencja w Mandżurii, następnie ustanowiono marionetkowe państwo Mandżukuo (1932).

Japonia zdążyła jeszcze podpisać Traktat londyński (1930) ale w 1933 roku opuściła Ligę Narodów, i zdecydowała się na eskalację działań w Chinach od 1937 roku.

Plany sztabowe wojny ze Stanami Zjednoczonymi opierały się na doświadczeniach z wojny Rosyjsko-Japońskiej 1904-1905 i ich głównym założeniem była idea walnej bitwy morskiej, która miała rozstrzygnąć konflikt podobnie do Bitwy pod Cuszimą (1905).

W miarę postępu technicznego aktualizowano jednak wstępne założenia. Zanim główna rola miała przypaść flocie liniowej, zakładano duże znaczenie sił lekkich- w tym niszczycieli i okrętów podwodnych, które miały osłabić siły główne przeciwnika.

Okręty podwodne mające działać na wysuniętych obszarach Pacyfiku wymagały okrętów-baz, mających zapewniać zapasy torped, paliwa, wody, oraz dających możliwość wykonywania mniej skomplikowanych napraw.

Już w latach 20-tych wprowadzono do służby dwa okręty typu Jingei- okręty-bazy okrętów podwodnych.

Były to jednak okręty mające niewielki potencjał bojowy.

"Jingei"

W latach 30-tych japońska admiralicja podjęła pracę nad jednostką mającą łączyć funkcję okrętu-bazy i okrętu dowodzenia, dodatkowo mającego cechy krążownika.

Planowane jednostki miały być wyposażone w samoloty rozpoznawcze o prędkości przewyższającej amerykańskie myśliwce.

Projekt określono "krążownikiem C".

Krążownik "C"

Długie prace koncepcyjne spowodowały opóźnienia w realizacji programu, w rezultacie ze wstępnie planowanych czterech okrętów, złożono zamówienie na dwie jednostki w 1939 roku.

Nowy typ postanowiono nazywać od japońskich potoków i strumieni, stąd pierwszy okręt (oznaczony jako "nr 136") otrzymał imię "Ōyodo", druga jednostka ("nr 137") miała nazywać się "Niyodo".

Typ Ōyodo określono jako okręt flagowy flotylli okrętów podwodnych.

W marynarce japońskiej klasyfikowane były jako "krążowniki II klasy" zaś zewnętrznie jako krążowniki lekkie.

Położenie stępki pod "Ōyodo" nastąpiło 14.02.1941 roku w stoczni w Kure, wodowanie 2.04.1942 roku, przyjęcie do służby 28.02.1943 roku.

Wymiary;

192 długości

15,7 m szerokości

Zanurzenie 5,95 m

Wyporność- 9800 t. (wyporność pełna 11616 t.)

Projekt kadłuba został oparty o realizowane w tym samym czasie lekkie krążowniki typu Agano (będące jednak krótsze od Ōyodo). Nie zastosowano zabezpieczeń przeciwtorpedowych, co miał kompensować system przedziałów wodoszczelnych oraz system zatapiania ich dla wyrównania przechyłu.

Również nadbudówka oparta była na typie Agano, była jednak wyższa (8 zamiast 7 pokładów).

Za kominem znajdował się hangar lotniczy mający pomieścić 4 samoloty, następnie znajdowała się długa- 44-metrowa katapulta lotnicza, która miała umożliwić start nowym dalekodystansowym maszynom.

Na otwartym pokładzie rufowym przeznaczono miejsce na 2 kolejne samoloty.

Krążownik miał dwa maszty, jeden umieszczony w przestrzeni pomiędzy nadbudówką a pojedynczym kominem, drugi, znacznie krótszy, znajdujący się w tylej części hangaru.

Schemat "Ōyodo".

U góry pierwotny wariant z 1943 roku- z długą katapultą lotniczą.

Na dole okręt po modernizacji w 1944 roku.

Uzbrojenie główne składało się z dwóch wież potrójnych dział 155 mm (L60 Typ 3 15,5 cm) ustawionych w superpozycji na dziobie i zastosowano swoisty "recykling"- były to wieże z przezbrajanych na działa 203 mm krążowników typu Mogami.

Działa te miały kąt podniesienia umożliwiający prowadzenie przeciwlotniczego ognia zaporowego, jednak wcześniejsze próby wykazały ich niewielką skuteczność, dodatkowo drastycznie zwiększając zużycie luf w takim trybie ostrzału.

W praktyce zarzucono więc ich zastosowanie przeciwlotnicze.

W standardowym użytkowaniu żywotność wynosiła 250-300 strzałów.

Schemat wieży artylerii głównej kal. 155 mm (L60 Typ 3 ).

Drugim rodzajem dział były 100 mm armaty L65 Typ 98 w czterech dwu-działowych wieżach. Zostały zaprojektowane jako uzbrojenie główne dla niszczycieli typu Akizuki.

Uzbrojenie przeciwlotnicze uzupełniały działka kal. 25 mm /L60 Typ 96 Model 1, jeszcze w trakcie prac stoczniowych zamiast 6 stanowisk podwójnych, użyto wersji potrójnych.

Dwa stanowiska znajdowały się przed nadbudówką, pozostałe cztery na dachu hangaru.

Były to licencyjne działka Hotchkissa wz. 1930 z dodanymi niemieckimi tłumikami płomieni Rheinmetall.

Na rufie znajdowały się dwie wyrzutnie bomb głębinowych. Początkowo stosowano bomby głębinowe typu 95 o masie materiału wybuchowego 160 kg, których możliwy nastaw głębokości eksplozji wynosił 30, 60 lub 90 m.

Od 1944 roku stosowano nowsze bomby Typu 2 (model 2), a mniejszej masie materiału wybuchowego, wynoszącej 110 k, ale zwiększonej głębokości eksplozji do 150 m.

System kontroli ognia składał się z dalocelowników Typu 94 Model 4 i Model 5. Do pomiaru odległości stosowane były dalmierze stereoskopowe (o bazie optycznej 8 m- Typ 93, oraz o bazie 6 m- Typ 14).

Doktryna floty japońskiej kładła duży nacisk do walk nocnych- czemu służyły trzy reflektory o różnych średnicach.

Pancerz był przystosowany do odparcia ataku dział równych własnym, na średnim dystansie.

Pas burtowy miał 60-75 mm grubości i sięgał 1, 56 m poniżej i 2, 35 m powyżej linii wody.

Dodatkową osłonę zastosowano przy komorach amunicyjnych, radiostacji, centrali artyleryjskiej (specjalna skrzynka pancerna).

Gródź wodoszczelna miała 35 mm grubości i na wysokości komory bomb lotniczych i głębinowych była zwiększona do 50 mm.

Pancerz horyzontalny znajdował się na pokładzie średnim i miał 30 mm i 28 mm grubości (na skosach). Górny pokład osłaniały płyty pancerne grubości do 20 mm.

Nadbudówka miała od frontu 40 mm pancerz i 20 mm po bokach.

Typ Ōyodo wyposażony był w napęd zapożyczony z krążowników typu Agano, o zwiększonej mocy, liczbę kotłowni zwiększono z 5 do 6, maszynowni z 3 do 4.

Tworzyły go cztery turbiny parowe typu Kanpon o mocy 27 500 KM każda. Turbiny składały się z części wysoko, średnio i niskociśnieniowej. Zastosowano dodatkowe "turbiny krążownicze", używane do prędkości 18 w.

System napędzał cztery śruby o średnicy 3,6 m. Prędkość maksymalna wynosiła 35 w.

Spełniony został wymóg operowania na dalekich obszarach- zasięg wynosił 10 600 Mm.

Typ Ōyodo jako okręt flagowy flotylli okrętów podwodnych posiadał sonar Typ 93 model 3 służący do namierzania okrętów podwodnych.

Krótko po opuszczeniu stoczni "Ōyodo" wyposażony został w pierwszy radar dozoru powietrznego No. 21.

Nieco później okręt otrzymał też sprzęt wychwytujący sygnały radioelektroniczne emitowane przez amerykańskie radary pracujące na falach metrowych, nazwany Denpa Tansakuki.

W kolejnych modernizacjach dodano radar wczesnego ostrzegania nawodnego Typ 22 GÔ (w marcu 1944 roku), radar kierowania ogniem ciężkiej artylerii Typ 33 GÔ Kai 4 (sierpień 1944 r.) oraz radar wczesnego ostrzegania przeciwlotniczego Typ 13 GÔ (październik 1944 r.)

Budowa "Ōyodo" napotkała na liczne przestoje, w rezultacie okręt wszedł do służby ze znacznym opóźnieniem- dopiero w 1943 roku. Do tego czasu nastąpiła rewizja strategii użycia okrętów podwodnych, w wyniku czego planowane zastosowanie krążownika straciło sens.

W rezultacie nie podjęto budowy drugiej jednostki na zwolnionej w stoczni pochylni- którą miał być "Niyodo", a podjęto budowę krążownika ciężkiego "Ibuki".

Niski priorytet opóźnił też prace nad samolotami. Projektowane maszyny Kawanishi E15K Shiun nie spełniły wymaganych kryteriów i nigdy nie znalazły się na pokładzie "Oyodo".

Zamiast nich, używano doraźnie starszych maszyn, w tym Aichi E13A.

Wobec tego długa- 44 metrowa katapulta okazała się niepotrzebna i została ona zastąpiona mniejszą.

Służba

Okręt spędził większość 1943 roku na wodach macierzystych, nie biorąc udziału w większych operacjach bojowych.

Krążownik wykorzystywano jako osłonę przeciwlotniczą dla jednostek liniowych.

Temu też miała służyć modernizacja na jaką skierowano "Ōyodo" w marcu 1944 roku do stoczni Yokosuka.

Krążownik został przystosowany do roli jednostki flagowej dowództwa floty- w tym celu nieużywany hangar zaadaptowano na pomieszczenia sztabu.

Zainstalowano mniejszą 19-metrową katapultę i zwiększono liczbę działek kal. 25 mm do 47.

W maju 1944 roku "Ōyodo" stał się jednostką flagową Połączonej Floty.

We wrześniu 1944 roku zainstalowano dodatkowe 6 pojedynczych działek 25 mm.

Krążownik wszedł w skład sił wiceadmirała Ozawy, podczas bitwy w rejonie Przylądka Engano 25.10.1944 roku, która była częścią zmagań pod Leyte.

Zespół japoński składał się z lotniskowców "Zuikaku" , "Zuihō", "Chitose", "Chiyoda", pancerników lotniczych "Hyūga" i "Ise" (działających bez wyposażenia lotniczego), lekkich krążowników "Tama", "Isuzu" oraz niszczycieli "Kuwa", "Suki", "Maki", "Kiri", "Akizuki", "Hatsuzuki", "Wakatsuki", "Shimotsuki".

Podczas walk Ozawa przeniósł się z tonącego "Zuikaku" na "Ōyodo".

Widok z pokładu tonącego "Zuikaku" na podejmujący marynarzy "Ōyodo".

25.10.1944 roku.

Krążownik oddał w tym starciu 238 wystrzałów z artylerii głównej, okręt doznał też uszkodzeń od atakujących F6F-3 Hellcatów, oraz od bomb, które spadły w pobliżu burt.

Konieczne naprawy przeprowadzono na Okinawie, gdzie dodano kolejne działka 25 mm.

Łącznie osiągając stan 57 (w zestawach trzy i jedno-lufowych).

Krążownik został w grudniu przydzielony do sił kontradmirała Masatomi Kimury które składały się z krążownika ciężkiego "Ashigara", oraz niszczycieli "Kiyoshimo", "Kasumi", "Asashimo", "Sugi", "Kashi", "Kaya".

Celem Operacji "Rei" był ostrzał pozycji amerykańskich nieopodal San Jose na wyspie Mindoro na Filipinach.

Nocna operacja przeprowadzona 26.12.1944 roku napotkała na kontrakcję amerykańskiego lotnictwa. "Ōyodo" został trafiony dwoma 227 kg bombami z bombowców B-25 Mitchel.

Pierwsza okazała się szczęśliwie niewypałem, druga uszkodziła pomieszczenia sztabu.

Podczas akcji krążownik wystrzelił 98 pocisków dział 155 mm.

Zespół japoński przeprowadził uderzenie na konwój zaopatrzeniowy i umocnienia, jednak zadane straty były niewielkie.

Następnie w dniach 10-20.02.1945 "Ōyodo" brał udział, wraz z pancernikami lotniczymi "Ise" i "Hyuga" w Operacji "Kita". Japońskie okręty transportowały zaopatrzenie z Singapuru do Wysp Macierzystych.

Chodziło też o przebazowanie okrętów przed spodziewaną inwazją sił amerykańskich.

Okręty japońskie którym przydzielono osłonę niszczycieli "Asashimo", "Kasumi"i "Hatsushimo" zdołały umknąć 23 alianckim okrętom podwodnym i bez strat dotrzeć do celu jakim było Kure. Były to ostatnie siły jakim udało przedrzeć się z załamujących się japońskich pozycji na południowym Pacyfiku.

Dowodem dramatycznie pogarszającej się sytuacji strategicznej Japonii był pierwszy nalot na Kure jaki miał miejsce 18.03.1945 roku. "Ōyodo" trafiony został trzema bombami o masie 227 kg.

Okręt nabrał silnego przechyłu na prawą burtę, ciężko uszkodzone zostały maszynownie. Dzięki odholowaniu i osadzeniu na mieliźnie, okręt udało się uratować, a następnie dokonać prowizorycznych napraw w pobliskim suchym doku na przełomie marca i kwietnia. Możliwości manewrowe jednostki były jednak od tego czasu ograniczone.

Podczas kolejnego całodniowego nalotu 24.07.1945 krążownik trafiony został pięcioma bombami, w wyniku których okręt ponownie zaczął nabierać wodę na prawą burtę. Pożary trawiły okręt przez dwa dni nim zostały opanowane.

28.07.1945 nastąpił ostateczny nalot podczas którego dwie kolejne trafienia bomb pogłębiły przechył. Próby zalania przedziałów nie powiodły się i "Ōyodo" przewrócił się na płytkiej wodzie na burtę.

Kadłub przeleżał w basenie portowym do 1947 roku, gdy został podniesiony i między styczniem a sierpniem 1948 roku rozebrany na złom w stoczni której został zbudowany w Kure.

Krążownik lekki "Ōyodo" był próbą realizacji hybrydowej jednostki. Konstrukcja łącząc kilka funkcji, żadnej nie realizowała w pełni. Była to cecha wielu okrętów których założenie powstało w początku lat 30-tych XX wieku, gdy floty świata wkraczając w nowy wyścig zbrojeń, poszukiwały nowych rozwiązań.

Przebieg II Wojny Światowej był swoistym sprawdzianem dla takich koncepcji, weryfikującym ich faktyczny potencjał bojowy.

Długi, charakterystyczny dla japońskiego przemysłu stoczniowego proces budowy, zaważył na wykorzystaniu okrętu w praktyce. Wchodząc do służby w połowie 1943 roku, już po przesileniu w przebiegu Wojny na Pacyfiku, "Ōyodo" nigdy nie został użyty jako okręt flagowy flotylli okrętów podwodnych.

Późniejsze modernizacje uczyniły z krążownika najpierw okręt flagowy sztabu floty- funkcję którą pełnił krótko, by wreszcie zostać użyty jako lekki krążownik wsparcia przeciwlotniczego.

W tej roli spisał się dobrze, podczas ciężkich dla floty japońskiej walk, na przełomie 1944 i 1945 roku.

Zupełnie nieudane okazały się zastosowane systemy grodzi wodoszczelnych, w tym szczególnie gródź wzdłużna. Były to systemy zaczerpnięte z większych japońskich okrętów, i kadłub "Ōyodo" okazał się zbyt mały by aktywnie balansować przechyłem poprzez zalewanie przedziałów.

Sam los okrętu był w głównej mierze spowodowany całkowitym panowaniem wroga w powietrzu, i niezależnie od błędnych rozwiązań, przesądzony.

Typ Ōyodo oraz typ Agano były ostatnimi lekkimi krążownikami zbudowanymi dla Cesarskiej Marynarki Wojennej Japonii podczas II Wojny Światowej.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------