Decima Flottiglia MAS

Przystąpienie Włoch do wojny po stronie Niemiec w czerwcu 1940 roku wydawało się nie mieć z początku istotnego znaczenia. Włoskie uderzenie na pokonaną już na głównym terenie walk armię francuską przy pomocy utworzonej Grupy Armii Zachód, szybko ugrzęzło na froncie alpejskim, pomimo znacznej przewagi liczebnej strony włoskiej.

Działania zostały wkrótce przerwane w wyniku podpisanego Rozejmu w Compiègne.

Główną siłą jaką Włochy rzuciły na szalę zmagań wojennych nie miała być jednak armia lądowa a flota.

Regia Marina była liczna i składała się z nowoczesnych jednostek, co stanowiło bardzo istotne strategiczne zagrożenie dla łańcucha dostaw walczącej Wielkiej Brytanii oraz jej kolonii.

Siły włoskie miały przez cały okres udziału w działaniach wojennych wiązać dużą część potencjału Royal Navy.

Regia Marina wybudowana wielkim kosztem, ale mająca ograniczone zaplecze niewydolnego włoskiego przemysłu stoczniowego, niechętnie jednak podejmowała działania ofensywne.

Więcej o przyczynach tej strategii można dowiedzieć się w osobnym artykule (https://warshipy.pl/post/wlochy-na-wojnie).

Włosi nie ustawali jednak w pracach nad innymi środkami walki, które miały zapewnić im przewagę.

W 1939 roku utworzono tajną jednostkę o nazwie Pierwsza Flotylla Pojazdów Szturmowych, którą w 1941 roku przemianowano na Decima Flottiglia MAS (Dziesiąta Flotylla Kutrów Torpedowych).

Tajemnicza nazwa odnosiła się do włoskich doświadczeń z okresu I Wojny Światowej.

Wówczas głównym przeciwnikiem Włoch była Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine, która większą część wojny spędziła w silnie umocnionej austro-węgierskiej bazie morskiej w Puli.

Chcąc przełamać impas, włoski inżynier Raffaele Rossetti opracował konstrukcję torpedy wolnobieżnej (prędkość marszowa 2 węzły), opartej na torpedzie kal. 600 mm.

Torpeda mogła przenosić dwa ładunki wybuchowe, które były odczepiane i posiadały mechanizmy zegarowe.

By pokonać sieci bezpieczeństwa torpeda poruszała się tuż pod powierzchnią wody.

Torpeda obsługiwana była przez dwóch płetwonurków, uczepionych do kadłuba. Konstrukcja ta nazwana została "Mignatta" (Pijawka).

Sam Rossetti w towarzystwie drugiego ochotnika zademonstrował użycie tej broni 1.11.1918 roku, kiedy przedarł się do Puli i zatopił pancernik "Viribus Unitis" (okręt został dzień wcześniej przejęty przez powstającą właśnie flotę państwa Serbów, Chorwatów i Sloweńców, o czym strona włoska nie widziała). Obydwaj śmiałkowie przeżyli atak.

W latach 30-tych Włosi opracowali projekt wolnobieżnej torpedy o długości 7 m (oparta na torpedzie kal. 533 mm) i rozwijającej prędkość 2,5 w.

Tym razem operatorzy siedzieli okrakiem na siedziskach na samej torpedzie, co przyczyniło się do powstania jej nazwy- "Maiale" (Świnia).

Torpeda posiadała lepszy system sterowania.

Od góry "Mignatta"

poniżej "Maiale"

Z założenia również nie miała być to broń samobójcza- uzbrojenie stanowiła odczepiana głowica bojowa o masie do 300 kg

Na miejsce akcji, ze względu na ograniczony zasięg "Świnia" musiała być transportowana za pomocą okrętu podwodnego, gdzie montowana była zewnętrznie za pomocą specjalnej tuby.

Było to ryzykowne przedsięwzięcie, gdyż wymagało bliskiego podejścia wynurzonego okrętu podwodnego do celu.

Operatorów wyposażono w skafandry i maski działające w obiegu zamkniętym, co niwelowało ryzyko wykrycia.

Na wypadek napotkania sieci, "Maiale" wyposażone były w przecinaki.

Drugim typem uzbrojenia jednostki specjalnej były motorówki MT ("Motoscafo da Turismo").

Były to małe, zwrotne motorówki wypełnione materiałem wybuchowym (o wadze do 330 kg), przeznaczone do taranowania.

Również i w tym przypadku, procedura zakładała ewakuację pilota, po obraniu kursu kolizyjnego, włoskie rozwiązania nie zakładały heroizmu jakiego wymagał późniejszy projekt japońskich motorówek Shin'yō.

Wzór motorówki MT.

Przy pełnym obciążeniu rozwijały prędkość do 33 w.

Trzecim rodzajem jednostek używanym w Decima Flottiglia MAS były motorówki MTSM ("Motoscafo da Turismo Silurante Modificato").

Były to zmodyfikowane modele MT, o lepszej, osłoniętej kabinie operatora.

Odpowiadało to zmienionemu założeniu bojowemu- MTSM uzbrojone były w pojedynczą torpedę (kal 450 mm) i przewoziły dwie bomby głębinowe (o wadze 50 kg). Rozwijały prędkość do 34 w.

Projekt motorówki MTSM

Motorówki transportowane były na miejsce akcji przez większe jednostki.

Użycie Bojowe

Pierwszym celem dla Włochów stała się baza Royal Navy w Aleksandrii. Jednak dwa okręty podwodne przenoszące torpedy wolnobieżne zostały zatopione w sierpniu i wrześniu 1940 roku.

21.10.1940 przeprowadzono atak na bazę na Gibraltarze.

Spośród trzech wypuszczonych "Maiale" jedynie jedna okazała się na tyle sprawna by przedrzeć się w pobliże pancernika HMS "Barham". Eksplozja ładunku nie spowodowała strat, a dwuosobowa załoga dostała się do niewoli.

21.03.1941 zaatakowano kotwiczący w zatoce Suda (Kreta) krążownik HMS "York".

Atak 6 motorówek MT skutkował ciężkim uszkodzeniem krążownika, lekkim uszkodzeniem tankowca oraz zatopieniem dwóch innych jednostek handlowych.

Wszyscy piloci zdołali się ewakuować i dostali się do niewoli.

HMS "York" nie powrócił już do służby.

26.07.1941 przeprowadzono operację w Vallecie na Malcie.

Atak przy użyciu flotylii 13 motorówek, ścigaczy torpedowych oraz dwóch "Maiale" zakończył się katastrofalnie.

Awaria jednej z torped wolnobieżnych uniemożliwiła przedarcie sieci portowych.

Załoga drugiej wysadziła się w powietrze. Wykryte przez system radarowy motorówki zostały następnie rozstrzelane przez Brytyjczyków.

Z zespołu liczącego 35 członków, poległo 17, a do niewoli dostało się 18.

Porażka na Malcie spowodowała reorganizację jednostki.

Torpedy wolnobieżne zostały przydzielone pod komendę księcia Junio Valerio Borghese, który otrzymał przydomek "Czarny książę".

10.09.1941 zorganizowano rajd na Gibraltar.

Włosi zaopatrywali się podczas operacji w porcie w Kadyksie, co było złamaniem formalnej neutralności Hiszpanii.

W wyniku ataku trzech "Maiale", zatopione zostały trzy jednostki handlowe, przy czym cała szóstka operatów bezpiecznie ewakuowała się przez Hiszpanię i wróciła do Włoch.

19.12.1941 przeprowadzono rajd na Aleksandrię.

Okręt podwodny "Scire" (dowodzony przez samego Borghese), przetransportował w pobliże portu trzy "Świnie" w nocy z 18 na 19.12.1941 roku.

Torpedy wolnobieżne szczęśliwe przedarły się przez czasowo opuszczone sieci broniące wejścia do portu (do bazy wchodziły akurat niszczyciele powracające do portu po patrolu).

Spośród trzech załóg jedna musiała wkrótce zrezygnować- jeden z marynarzy zatruł się tlenem z butli tlenowej i wymiotował. Załoga została wymieniona.

Pierwsza z torped przepłynęła pod kilem pancernika HMS "Valiant", ale nieszczęśliwie zatonęła, operatorzy zdołali jednak własnoręcznie zamontować ładunek dywersyjny do kadłuba okrętu. Zostali jednak pojmani po wynurzeniu się z wody.

Jako więźniowie zostali zamknięci pod pokładem zaminowanego właśnie okrętu.

Dopiero 20 minut przed ustawioną godziną eksplozji, o godz 5.40 jeden z pojmanych poinformował kapitana pancernika o planowanym wybuchu, jednak dowódca nie dał wiary ostrzeżeniu, i nie zarządził ewakuacji załogi.

W tym czasie załoga drugiej torpedy zaminowała kadłub pancernika HMS "Queen Elizabeth" a trzeci zespół, po bezowocnych poszukiwaniach głównego celu- lotniskowca, zaminował stojący w porcie norweski tankowiec "Sagona".

Czwórka operatorów ewakuowała się na ląd.

Po godz. 6 rano nastąpiły eksplozje.

"Valiant" i "Queen Elizabeth" osiadły na płytkim dnie basenu portowego, wybuch na "Sagonie" uszkodził cumujący niedaleko niszczyciel HMS "Jervis".

Łącznie zginęło ośmiu brytyjskich marynarzy.

Na pokładzie HMS "Valiant" znajdował się m. in. admirał John Cunningham- dowódca Floty Śródziemnomorskiej.

Ostatecznie cała szóstka włochów dostała się do niewoli.

HMS "Queen Elizabeth" został wyłączony z akcji na 9 miesięcy, HMS "Valiant" na 6 miesięcy, HMS "Jervis" powrócił do służby po 2 miesiącach.

Był to największy sukces flotylli MAS.

Przy zerowych stratach własnych, udało się czasowo wyłączyć, choć nie unieszkodliwić, pokaźne siły Royal Navy w regionie.

Wraz z wcześniejszym zatopieniem lotniskowca HMS "Ark Royal" (14.11.1941) i pancernika HMS "Barham" (25.11.1941), te sukcesy państw Osi dały czasową przewagę strategiczną siłom Regia Marina w rejonie Morza Śródziemnego, i umożliwiły zwiększenie poziomu dostaw dla wojsk Osi walczących w Afryce Północnej.

Regia Marina nie była jednak w stanie należycie wyzyskać zdobytej czasowo przewagi, głównie przez narastające od 1942 roku braki paliwowe.

Rajdy były kontynuowane w 1942 i 1943 roku, ale nie przyniosły już sukcesów na miarę Aleksandrii, Włochom nie udało się już zniszczyć lub uszkodzić żadnych większych alianckich okrętów, ataki skupiały się więc głównie na frachtowcach.

Wydzielona część motorówek operowała- na żądanie Niemców, na Krymie, od marca 1942 do marca 1943 roku, nie odnosząc jednak większego powodzenia.

W 1943 roku inżynier Mario Masciulli opracował nową zmodernizowaną wersję torpedy wolnobieżnej.

Otrzymała ona nazwę "Siluro San Bartolomeo" (SSB).

Torpeda ta przenosiła większy ładunek (do 400 kg) i rozwijała większą prędkość (do 4 w).

Do czasu kapitulacji Włoch zbudowano trzy egzemplarze SSB, które nie zostały wykorzystane bojowo.

Sam Borghese wszedł na drogę zdrady, kiedy po kapitulacji Włoch utworzono kolaborancką Republikę Salò (Włoska Republika Socjalna). "Czarny Książę" otrzymał dowództwo nad reaktywowaną Decima Flottiglia, jednak jej członkowie zostali użyci do brutalnych pacyfikacji ludności cywilnej i walki z antyfaszystowską partyzantką.

Po stratach odnotowanych w Aleksandrii, Royal Navy podjęła prace nad własnym projektem torped wolnobieżnych.

Brytyjczycy dokładnie zbadali zdobytą na Malcie nieuszkodzoną "Maiale".

Na tej podstawie opracowano trzy kolejne typy torped "Chariot" (Rydwan), były to kolejno; Mk 1, Mk 2 i Mk 3.

"Chariot" - brytyjska wersja torpedy wolnobieżnej

Dwie pierwsze wersje miały, wzorem włoskim, dwuosobową załogę, projekt Mk 3 zakładał już jednego operatora.

Brytyjskie rozwiązania okazały się dużo bardziej zawodne.

Odniosły jednak sukcesy, do największych należy zaliczyć; zatopienie włoskiego krążownika lekkiego typu Capitani Romani "Ulpio Traiano" w styczniu 1943 roku, oraz zatopienie krążownika ciężkiego "Bolzano" w czerwcu 1944 roku.

Analiza

Decima Flottiglia MAS stanowiła wyjątkową formacją w strukturach Regia Marina.

Jednostki MAS wznosiły element aktywnej, improwizowanej, i na bieżąco dostosowywanej do zaistniałych warunków taktyki, pośród hołdującej konserwatywnej, zachowawczej doktrynie stosowanej przez siły główne Królewskiej Marynarce Wojennej.

Służba w jednostce, choć niewątpliwie nie pozbawiona ryzyka, była jednak nastawiona na zachowanie życia marynarzy podczas operacji dywersyjnych.

Włosi okazali się dużo bardziej rozsądni niż Japończycy,

którzy sięgnęli po ostateczne środki w projekcie Kaiten ( https://warshipy.pl/post/kaiten-morskie-tokko ).

Dzięki temu MAS dysponował doświadczonym zespołem wyszkolonych komandosów, aż do zakończenia właściwych działań bojowych w 1943 roku.

"Żywe torpedy" nie mogły jednak stać się siłą rozstrzygającą podczas Kampanii Śródziemnomorskiej, i przesłonić strategicznych braków zarówno samej Regia Marina , jak też ogólnej klęski udziału Włoch w II Wojnie Światowej po stronie Osi.

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Archiwalne ujęcia włoskich "żywych torped"

https://youtu.be/oyPy-5R61_c

----------------------------------------------