Dowódcy- Jerzy Świrski cz. 2

Dowódcy: Jerzy Świrski 1882-1959 (cz.2)

W początkach lat 30-tych do służby w Marynarce Wojennej wchodzą kontrtorpedowce typu Wicher ("Wicher" i "Burza") oraz podwodne stawiacze min typu Wilk ("Wilk", "Ryś", "Żbik"). Jednostki te, choć nie pozbawione wad i usterek, znacząco wzmocniły potencjał bojowy floty dzięki czemu dyplomacja polska mogła rozegrać na swą korzyść tzw "kryzys gdański" (1932 r), gdy manifestacja zbrojna potwierdziła polskie prawo do stacjonowania okrętów wojennych w Wolnym Mieście Gdańsku.

Jednocześnie jednak nadeszły czasu Wielkiego Kryzysu. W jego wyniku świat pogrążył się w długotrwałym kryzysie gospodarczym. Polska odczuła jego skutki szczególnie dotkliwie (szacuje się że produkcja przemysłowa po 1929 r spadła o 40%). W tej sytuacji dalsze inwestycje były niemożliwe. Jerzy Świrski dalej stojąc na czele Kierownictwa Marynarki Wojennej zwrócił swą uwagę na doskonaleniu kadr. Od 1930 roku wprowadzony zostaje oficerski kurs taktyczny dla kapitanów i komandorów podporuczników. W 1934 roku na 194 oficerów morskich- 78 będą stanowić absolwenci patronowanej przez Świrskiego Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej. Idee dozbrojenia marynarki wojennej promuje Liga Morska i Kolonialna (perspektywa zdobycia kolonii przez Polskę była zupełną mrzonką) oraz miesięcznik "Przegląd Morski". Oba te organy będą agitować na rzecz powstałego w 1933 roku Funduszu Obrony Morskiej.

Wraz z pogarszającą się sytuacją międzynarodową w drugiej połowie lat 30-tych nastąpiły symptomy poprawy koniunktury gospodarczej. W 1936 roku w KMW przyjęto sześcioletni plan rozwoju marynarki wojennej. Zakładał on nie tylko rozbudowę floty ale też budowę bazy na Helu. W ramach tych planów zamówiono dwa nowe kontrtorpedowce (będą to "Grom" i "Błyskawica"). Tym razem zamówienie- za sugestią Świrskiego- złożono w Wielkiej Brytanii w stoczni J. Samuel White. Co ważne, umowa zakładała że 8% z materiałów i urządzeń nowych jednostek pochodzić będzie z polskich fabryk. Jednocześnie w Holandii złożono zamówienie na budowę dwóch okrętów podwodnych ("Orzeł" i "Sęp"). W tym przypadku 10.2% ogólnego wyposażenia zarezerwowano dla fabryk krajowych. Mniej szczęśliwą rękę Świrski okazał przy projekcie wielozadaniowego stawiacza min ("Gryf"). Jednostka ta miała spełniać zbyt wiele funkcji naraz, budowa (tym razem ponownie we Francji) przeciągała się znacząco. Równolegle próbuje Świrski rozwijać i rodzimą produkcję- w efekcie na wyposażeniu Marynarki Wojennej znajdzie się sześć trałowców (typ Jaskółka) zbudowanych w całości w Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej w Gdyni (zabraknie już czasu na zbudowanie kolejnych dwóch jednostek typu Grom).

Niestety mniej uwagi poświęcono zagadnieniu lądowej obrony wybrzeża która otrzymała jedynie artylerię średniego zasięgu (152,4 mm), plany dalekosiężnych dział 280- 340 mm nie zostały zrealizowane. Kiepsko przedstawiał się również stan lotnictwa morskiego.

Wiosną 1939 roku sytuacja międzynarodowa ulega dalszemu pogorszeniu. Jawne już żądania niemieckie zostaną odrzucone przez władze polskie w słynnym przemówieniu ministra Józefa Becka w sejmie 5.05.1939:

" Słyszę żądanie aneksji Gdańska do Rzeszy (...) to muszę sobie postawić pytanie, o co właściwie chodzi? Czy o swobodę ludności niemieckiej Gdańska, która nie jest zagrożona, czy o sprawy prestiżowe, czy też o odepchnięcie Polski od Bałtyku, od którego Polska odepchnąć się nie da! (…) Pokój jest rzeczą cenną i pożądaną. Nasza generacja, skrwawiona w wojnach, na pewno na okres pokoju zasługuje. Ale pokój, jak prawie wszystkie sprawy tego świata, ma swoją cenę, wysoką, ale wymierną.

My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę. Jest jedna tylko rzecz w życiu ludzi, narodów i państw, która jest bezcenna.

Tą rzeczą jest honor".

W odpowiedzi Wielka Brytania i Francja udzielą Polsce gwarancji oraz przyznają kredyty, co jednak z powodu tempa wydarzeń nie będzie miało już większego znaczenia. W czasie rozmów sztabowych z przedstawicielami Admiralicji brytyjskiej Świrski zaproponował przekazanie dwóch monitorów posiadających działa kal 381 mm (miało to zniwelować braki w strukturze obrony wybrzeża), plan był jednak mało realny- nawet Royal Navy nie miała możliwości swobodnego operowania na Bałtyku.

Świrski trzeźwo analizując beznadziejność obrony Wybrzeża opracował plan ewakuacji części sił morskich by nie dopuścić do ich całkowitego zniszczenia. W rezultacie powstał plan o kryptonimie "Pekin" zgodnie z którym „Błyskawica”,„Grom” i „Burza”zostały wycofane do Wielkiej Brytanii co nastąpiło 30.08.1939 na osobisty rozkaz Naczelnego Wodza Marszałka Edwarda Rydza- Śmigłego. Jednostki dotrą bezpiecznie do Leith w Szkocji 1.09. ok godziny 17.30.

Wybuch wojny zastał Świrskiego podczas pracy w Warszawie. Z tą chwilą zakres jego kompetencji uległ faktycznemu pomniejszeniu, bowiem całość dowództwa nad Obszarem Nadmorskim, zarówno zagadnienia morskie jak i lądowe sprawował kontradm. Unrug jako dowódca Floty podlegając Naczelnemu Wodzowi. Szef KMW stolicę opuścił 5.09. kierując się przez Pińsk i Brody w stronę granicy polsko-rumuńskiej którą przekroczył wraz z rządem w Kutach w nocy z 17 na 18.09.

W Rumunii doszło do internowania władz polskich. Świrskiego uchroniły dwa czynniki- po pierwsze jako szef KMW nie posiadał rangi ministra, po drugie w Paryżu działał już w tym czasie gen Władysław Sikorski (dobra współpraca datowała się jeszcze z przed 1925 roku) który poprzez francuskie Quai d’Orsay dał mu zielone światło dla przejazdu przez Rumunię na zachód. Do Paryża dotarł 6.10.

Rozpoczynał się trudny okres działalności na emigracji.