Georgios Averof - zwycięzca I wojny bałkańskiej
Georgios Averof w 1912
Grecja, która wybiła się na niepodległość w 1832 (walka o niepodległość trwała już od 1821) już w 1828 oficjalnie stworzyła marynarkę wojenną. Okręty te były w zasadzie przebudowanymi statkami cywilnymi. Jeszcze w 1827 podczas bitwy pod Navarino interwencja mocarstw takich jak Wielka Brytania, Francja i Rosja zwyciężających flotę turecką uzmysłowiła Grekom, że silna flota w tym rejonie jest niezbędna do ochrony państwa i swoich interesów. Rozbudowa prawdziwej floty rozpoczęła się w 1850, II jej etap nastąpił w 1878. W 1892 weszły do służby nowe, zamówione we Francji trzy pancerniki typu Hydra. Mimo przegranej wojny grecko-tureckiej w 1897 rozbudowa floty trwała. Z pomocą przybyła francuska misja wojskowa, która pomagała w szkoleniu. W późniejszym czasie do Grecji przybyła również brytyjska misja wojskowa. Następne działania w celu wzmocnienia floty podjęto w 1905, zamówiono 8 niszczycieli. Kolejnym krokiem było zamówienie krążownika pancernego. Już w 1907 we włoskiej stoczni Orlando opracowano projekt krążownika dla Grecji. Projekt przewidywał budowę okrętu o wyporności 10000t., uzbrojonego w 4 działa kalibru 254mm, 12 dział 152mm, 12 dział 76mm i 2 wyrzutnie torped 457mm. Okręt miał osiągać 26w. prędkości.
Projekt krążownika pancernego dla Grecji
W międzyczasie rozpoczęto budowę dla floty włoskiej kolejnego krążownika typu Pisa. Tak się zaczyna oficjalna historia greckiego krążownika pancernego Georgios Averof. Włoski rząd nie będąc w stanie sfinansować budowy rozpoczętej jednostki (z powodu problemów budżetowych) postanawia o odsprzedaży okrętu. Początkowo okręt zaproponowno Brazylii, jednak ta nie płaciła regularnie za jego budowę, próbowali go również odkupić Turcy. W końcu zostaje on zaoferowany Grekom, którzy rezygnują z projektowanego dopiero okrętu na rzecz już budowanego. O pierwszeństwie w zakupie jednostki decydowały finanse. Chodziło o wpłacenie 1/4 ceny okrętu czyli 250000 funtów szterlingów w złocie. Mimo że rząd grecki nie posiadał takiej sumy, okazało się, że wykonawcy testamentu zmarłego milionera greckiego - Georgiosa Averofa - są w stanie wydatkować taką kwotę. Już wcześniej z jego polecenia został zakupiony dla greckiej marynarki okręt szkolny. Na krążownik pancerny wpłacono 300000 funtów. Wodowanie okrętu nastąpiło w marcu 1910. Został on ochrzczony imieniem i nazwiskiem daroczyńcy - Georgiosa Averofa. Przyjęcie do służby nastąpiło dopiero w maju 1911.
Wodowanie Averofa
Klasa krążowników pancernych była u szczytu rozwoju. Już wcześniej rozpoczęła się wśród krążowników zmiana generacji. W większości flot zaprzestano projektowania i budowy nowych krążowników pancernych. W największych i najbogatszych marynarkach wojennych rozpoczęto budowę krążowników liniowych. Averof był czołowym osiągnięciem klasy krążowników pancernych, a jednocześnie jednym z ostatnich przedstawicieli jednostek tej klasy. Dobrze uzbrojony, a jednocześnie nieprzystający do budowanych już w tym czasie krążowników liniowych był najnowocześniejszą jednostką we flocie greckiej. Układ okrętu, z wieżami głównej artylerii na dziobie i na rufie oraz wieżami artylerii głównej drugiego kalibru na burtach był typowy dla tak zwanych semi-drednotów, okrętów pośrednich między drednotami, a okrętami poprzedniej generacji. Od włoskich Pisy i Amalfi różnił się w zasadzie główną artylerią. Na włoskich okrętach były to działa kalibru 254mm, podczas gdy na Averofie był to kaliber 234mm.
Włoski krążownik Pisa – Averof miał być trzecią jednostką tego typu
DANE TAKTYCZNO-TECHNICZNE
Wyporność: standard: 9956t., pełna: 10200t.;
Wymiary:
długość: 140,1m;
szerokość: 21m;
zanurzenie: 7,2m;
Prędkość maksymalna: 22w. (23,6w. na próbach);
Moc maszynowni: około 21000KM;
Zasięg: 2600Mm przy 12w.;
Uzbrojenie: 2 x 2 x 234mm, 4 x 2 x 190mm, 16 x 1 x 76mm, 4 x 1 x 47mm, 3 wyrzutnie torped 457mm;
Opancerzenie: pancerz burtowy: 200mm, pokład: 40-50mm, pancerz artylerii głównej 140mm, wieże dowodzenia 180mm.
Załoga: 550 (do 670).
NAPĘD
Napęd okrętu składał się z dwóch maszyn potrójnego rozprężenia. Zasilanie w parę zapewniały 22 kotły w czterech kotłowniach. Maksymalna moc ciągła to 20000KM i prędkość równa 22,5w. Na próbach, przy mniejszej wyporności i prawie 21000KM mocy szczytowej okręt osiągnął 23,6w. Maksymalny zasięg jednostek to 2600Mm przy 12w., natomiast przy 21w. zasięg zmniejszał się do 1400Mm. Był on wystarczający na akwenach na których okręt miał służyć. Kotły były opalane węglem (nawet po modernizacji w latach 30-tych).
Schemat opancerzenia i uzbrojenia Averofa
OPANCERZENIE
Okręt był chroniony 200mm pancerzem burtowym o wysokości 3,5m, zmniejszającym się na dziobie i rufie do 90mm. Nad nim znajdował się pas pancerny o grubości do 180mm, rozciągający się między wieżami dział kalibru 190mm. Pancerny pokład miał grubość do 50mm i łączył się skosem z głównym pancerzem burtowym. Wieże dział kalibru 234mm i 190mm były chronione blachami o grubości 140mm, z kolei barbety pancerzem 190mm. Wieże dowodzenia miały ochronę w postaci płyt 180mm.
Wieża artylerii głównej 234mm, po lewej widoczna wieża z działami 190mm
UZBROJENIE
Główne uzbrojenie Averofa, w postaci 4 dział kalibru 234mm, było zamontowane w podwójnych wieżach na dziobie i rufie. Działa pochodziły z brytyjskich zakładów Armstronga. Były to działa 9,2 cala wzór H, waga działa wynosiła 26,73t. z zamkiem. Masa pocisku to 172kg, prędkość początkowa pocisku to 844m/s. (według innych danych waga działa to 27,2t. prędkość początkowa 807m/s), napęd wież był hydrauliczny z zapasowym obrotem ręcznym.
Drugim głównym kalibrem na okręcie były działa 7,5 cala (190mm) wzór B firmy Armstrong. Na okręcie umieszczono 4 podwójne wieże z działami tego kalibru. Samo działo ważyło od 13 do 14t., pocisk ważył około 91 kg, prędkość początkowa wynosiła 792m/s.
Trzecim kalibrem dział umieszczonych na okręcie były działa 76mm. Ich podstawowym zadaniem była obrona okrętu przed torpedowcami przeciwnika.
Oprócz artylerii okręt był uzbrojony w trzy podwodne wyrzutnie torped kalibru 457mm. Dwie na burtach i jedna na rufie nad urządzeniem steru. Rufowa wyrzutnia została zdemontowana po przypadkowym odpaleniu torpedy podczas bitwy koło przylądka Elli.
Do prowadzenia ognia na okręcie zamontowano trzy dalmierze optyczne, dla umożliwienia walki nocnej zamontowano cztery reflektory. W prąd okręt był zaopatrywany przez prądnice zasilane silnikami parowymi. Do największych nowinek technicznych na okręcie należała radiostacja.
HISTORIA SŁUŻBY
Po przyjęciu do służby okręt popłynął do Wielkiej Brytanii na rewię koronacyjną króla Jerzego V. Głównym powodem tego rejsu było pobranie amunicji do dział artylerii głównej. Przed dotarciem do celu okręt utknął na mieliźnie. Przez tą sytuację zmieniono kapitana okrętu na Pawlosa Kunduriotisa (późniejszy dowódca floty greckiej i zwycięzca w I wojnie bałkańskiej).
Pawlos Kunduriotis
W Wielkiej Brytanii nie udało się jadnak zaopatrzyć okrętu w amunicję, Brytyjczycy tłumaczyli odmowę jej wydania napiętymi stosunkami między Grecją a Turcją i możliwym wybuchem wojny między nimi. Na pokład załadowano jedynie część amunicji ćwiczebnej. Okręt popłynął do Grecji. Ze względu na brak amunicji na okręcie nie odbywały się ćwiczenia artyleryjskie. Dopiero jesienią 1912 udało się w tajemnicy przed rządem brytyjskim zakupić i odebrać amunicję (do Anglii udał się grecki statek, na pokład którego w nocy załadowano amunicję). Dowódca Averofa stał się później dowódcą floty greckiej. W październiku 1912 wybuchła wojna między państwami Ligi Bałkańskiej a Turcją (szerzej na ten temat tutaj: https://warshipy.pl/post/i-wojna-balkanska-na-morzu ). Flota grecka dysponująca największą siłą z państw Ligi działała w rejonie Morza Egejskiego. Averof będący najnowszą i najnowocześniejszą jednostką floty działał bardzo aktywnie. Na początku wojny wspierał zdobycie wysp na Morzu Egejskim. Statek, na którego pokładzie była amunicja dla Averofa skierowano już do zatoki Mudros (wyspa Lemnos), tam załadowano ją na krążownik. Przez braki amunicji okręt nie brał wcześniej udziału w ćwiczeniach artyleryjskich (załadowane wcześniej pociski ćwiczebne w liczbie 25 sztuk na działo oszczędzano). Mimo to wyszkolenie podlegające brytyjskiej misji wojskowej stało na dobrym poziomie. Działania flot greckiej i tureckiej podczas I wojny bałkańskiej zostały opisane zostały opisane tutaj: https://warshipy.pl/post/i-wojna-balkanska-na-morzu . Averof otrzymał w bitwie koło przylądka Elli trzy trafienia (według źródeł greckich, według źródeł tureckich 5 trafień), w bitwie pod Lemnos inkasuje jeszcze jedno.
Bitwa pod koło przylądka Elli, obraz Vasiileiosa Chatzisa
Dzięki znakomitemu dowodzeniu Pawlosa Kunduriotisa i jakości którą wprowadził krążownik Georgios Averof Grecy mogli zawdzięczać zwycięstwo na Morzu Egejskim i w całej wojnie bałkańskiej. Podczas II wojny bałkańskiej działania na morzu ograniczały się do eskorty transportowców przez lekkie siły floty. Natomiast już w 1914 wybuchła I wojna światowa. Z racji złej sytuacji gospodarczej Grecji, wyniszczonej wcześniejszymi konfliktami, nie angażowała sie ona w wojnę, starała się zachować neutralność. Państwa Ententy nie respektowały jednak tego. Francuzi i Brytyjczycy w 1916 zablokowali i zajęli okręty greckie w bazie na Salaminie. Między innymi dwa poamerykańskie pancerniki i Averofa. Po pewnym czasie Francuzi i Brytyjczycy się wycofali. Naciski polityczne jednak cały czas występowały. Ententa chciała widzieć Grecję w szeregach walczących państw. Francuzi w 1917 ponownie dokonali interwencji i zablokowali greckie okręty. Po abdykacji króla w czerwcu Grecja weszła do wojny w lipcu 1917. Cały ten czas krążownik stał bezczynnie. Dopiero w 1919 przeprowadzono na nim najpotrzebniejsze naprawy, oraz oczyszczono kadłub w doku na Malcie. Turcja przegrała wojnę. Państwo rozpadało się. Grecja korzystając z okazji zajęła Smyrnę w azjatyckiej części Turcji. Była ona zamieszkana przez licznych Greków. W składzie sił wyznaczonych do tej operacji znalazł się również Averof. Po zajęciu części Turcji nastąpiła mobilizacja sił tzw Młodych Turków. Zaczęli oni walczyć z okupacją. Siły brtytyjskie wycofały się, natomiast Grecy pozostali próbując przejąć kontrolę nad Azją Mniejszą. Siły greckie weszły na Morze Czarne. Averof wraz z innymi okrętami wspierał oddziały na wybrzeżu. Po klęskach armii lądowej w 1921 rozpoczęto ewakuację żołnierzy i ludności cywilnej. Gdy było to tylko możliwe okręty grecki wspierały wojska na wybrzeżu. Grecy wycofali się z Azji Mniejszej. Po aktywnej służbie okręt wymagał remontu. Dokonano tego dopiero w latach 1925-1927. Podczas remontu pozostawiono kotły opalane węglem, wyremontowano kadłub, zdemontowano wyrzutnie torped, zainstalowano uzbrojenie przeciwlotnicze (w postaci 4 dział kalibru 76mm i 4 dział 40mm), wymieniono maszt na trójnożny, zainstalowano nowe wyposażenie optyczne w postaci nowych dalmierzy.
Averof w kamuflażu, Bombaj, 1943
Kolejnym ważnym momentem w historii okrętu było powstanie republikańskie w Grecji w 1935. Dowództwo wojsk powstania przebywało na pokładzie Averofa. Po nie do końca udanej agitacji Averof i jednostki które przeszły na stronę republikańską ostrzelały bazę i okręty które pozostały po stronie rojalistów. Averof, Elli, dwa niszczyciele, torpedowiec i dwa okręty podwodne popłynęły na Kretę. Na zbuntowane okręty dokonano nalotów. W trakcie jednego z nich w Averofa trafiła bomba, okręt zestrzelił dwa samoloty. Okręt z eskortą popłynął zająć wyspy na Morzu Egejskim. Averof został ponownie zaatakowany przez samoloty - zestrzelił dwa następne. Powstanie upadło, po wysadzeniu dowództwa buntu, okręt popłynął na Salaminę gdzie oddał się w ręce sił rządowych. Po naprawie uszkodzeń po nalotach okręt wrócił do służby patrolowo – szkoleniowej. W 1937 uczestniczył w rewii w Spitehead, popłynąl również do Stambułu w ramach wizyty kurtuazyjnej.
Averof w pełnej gali flagowej na rewii w Spitehead w 1937
Przed II wojną światową był już przestarzały. Jako jednostka o niskich walorach Averof po inwazji niemieckiej miał zostać porzucony w bazie w Pireusie. Jednak jeden z oficerów po zwołaniu kilkuset osób załogi wyszedł w morze i popłynął krążownikiem do Aleksandrii. Później okręt przeszedł na Morze Czerwone, uczestniczył w operacjach konwojowych, Jednak niska prędkość maksymalna w tym czasie powodowała, że jego przydatność była niska. Na pokładzie okrętu około roku 1942 zamontowano radar. Między 1942 a 1944 okręt był flagową jednostką floty greckiej. Zredukowano na nim załogę, okręt stał w porcie.
Georgios Averof w Port Said w 1943
W 1944 wysłano go do Grecji, która w większości była już wolna od Niemców. Z powodu silnego zaminowania okręt musiał się zatrzymać na jednej z wysp, podczas przymusowego postoju na jego pokład wsiedli członkowie rządu greckiego. 17 – 18 października 1944 okręt wrócił do Grecji.
Averof po powrocie do Grecji w 1944
Po okresie bezczynności odbierał kapitulację wojsk niemieckich na wyspie Rodos. Do 1951 stał zacumowany jako okręt sztabowy później jako okręt szkolny. W 1952 okręt przeznaczono na muzeum, mimo to brak środków spowodował że niszczał on aż do 1984. Po drobnych pracach został pokazany na Tygodniu Floty. Pieniądze za bilety przeznaczone były na remont i konserwację okrętu. Po kompletnej odbudowie okrętu został zacumowany w porcie w Pireusie jak narodowy pomnik.
Averof współcześnie
Jego niewątpliwy wpływ na zwycięstwo w I wojnie bałkańskiej spowodował olbrzymią popularność. Przez Greków był nazywany pancernikiem, a przez samych marynarzy Averofa "szczęśliwym wujkiem Georgiosem". Właśnie dzięki niemu i odważnym posunięciom dowódcy okrętu, a później floty greckiej Pawlosa Kunduriotisa historia całej Grecji potoczyła się inaczej.
J. Lewandowski, J. Malinowski – Grecki krążownik pancerny Georgios Averof, Okręty Wojenne Numer Specjalny, nr4/2000
B. Langensiepen, A. Güleryüz, The Ottoman Steam Navy 1828-1923, London 1995
https://www.naval-encyclopedia.com/
http://greekworldhistory.blogspot.com
https://laststandonzombieisland34.rssing.com
Zapraszam na funpage Druvika: https://www.facebook.com/DruvikYT
Komentarze
Ten wpis nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy i dodaj swój komentarz!