HMS "Lion"- Splendid Cat

Zbrojenia morskie i ogromne koszty jakich wymagają bywały przyczyną poważnych wstrząsów. Zamysł budowy nowych okrętów doprowadził Wielką Brytanię w pierwszej dekadzie XX wieku do kryzysu konstytucyjnego, który trwale zmienił jej ustrój.

Wspominałem już we wcześniejszym artykule ( https://warshipy.pl/post/typ-indefatigable) że od 1906 roku u władzy znajdowała się Partia Liberalna.

Gabinet liberalny zapoczątkował serię ustaw społecznych. Były one znacznym obciążeniem dla budżetu, co liberałowie zbilansowali obniżeniem nakładów na zbrojenie morskie. Sytuacja międzynarodowa nie sprzyjała jednak takiej polityce.

Ustawy o flocie uchwalone w Rzeszy, w tym ambitny program budowy drednotów zostały uznane w Wielkiej Brytanii za zagrożenie w połowie 1908 roku.

Szacowano że Niemcy zrównają się w liczbie pancerników z Royal Navy w 1912 roku.

Pierwszy Lord Morski adm. John Fisher zainicjował w tym czasie głośną kampanię prasową pod chwytliwym hasłem "We want eight and we won't wait".

Kampania toczona podczas prac Izby Gmin nad budżetem odniosła oczekiwany skutek. Rząd ugiął się i zatwierdził program budowy ośmiu nowych okrętów liniowych.

Kanclerz skarbu- Dawid Lloyd George (późniejszy wojenny premier), zmuszony został do szukania potrzebnych funduszy w nowym systemie podatkowym, zwiększając obciążenia wielkiej arystokratycznej własności ziemskiej. Projekt budżetu został przyjęty przez Izbę Gmin ale odrzuciła go konserwatywna Izba Lordów, co wywołało konflikt konstytucyjny.

Premier Asquith rozpisał dwukrotnie wybory w styczniu i grudniu 1910 roku. Liberałowie pomimo utraty części poparcia zdołali utrzymać większość w niższej izbie parlamentu.

Poparcie nowego króla- Jerzego V (Edward VII zmarł w 1910 roku) który zapowiedział że mianuje tylu nowych parów by w Izbie Lordów większość zdobyli liberałowie, zmusiła izbę wyższą do zgody na Parliament Act 1911, który odebrał jej większość uprawnień (w tym również weto).

Z drobnymi korektami obowiązuje do dziś.

Fisher- wielki propagator koncepcji krążowników liniowych, chciał by wszystkie nowe jednostki były rozwinięciem jego koncepcji. Ponieważ jednak Niemcy budowali drednoty, musiał pójść na kompromis, godząc się na budowę zarówno krążowników liniowych jak i pancerników.

Admiralicja posiadała dane nowych niemieckich okrętów które przewyższały brytyjskie jednostki pod względem pancerza. Te dane doprowadziły do projektu nowego okrętu.

Typ Lion był o 30 m dłuższy od swego poprzednika- Indefatigable, miał grubszy pancerz i został uzbrojony w potężniejsze działa.

Stępkę pod HMS "Lion" położono 29.09.1909 roku.

Wodowanie nastąpiło 6.08.1910 roku, wejście do służby 4.06.1912 roku.

Długość nowego krążownika liniowego wynosiła 213,4 m

Szerokość 27 m

Zanurzenie 9.9 m

Pełna wyporność 30 820 t

Ponownie postawiono na prędkość- wynosiła ona 28 w.

Cztery śruby napędzane były przez 4 turbiny parowe Parsonsa, te zaś przez 42 kotły. Wysoka prędkość osiągnięta została głównie kosztem zmniejszonego zasięgu.

Uzbrojenie stanowiło osiem dział kaliber 343 mm BL L/45 Mk V umieszczonych w czterech dwu-działowych wieżach. Wzrost masy pocisków w porównaniu z działami 305 mm wynosił 570 kg vs 385 kg.

Typ Lion budowany był jednocześnie z pancernikami typu Orion, które uzbrojone zostały w ten sam typ dział, ale ustępowały krążownikom Lion tonażem.

Artyleria dodatkowa składała się z 16 dział kal. 102 mm.

Uzbrojenie uzupełniały 2 wyrzutnie torped kal. 533 mm.

Grubość pasa pancernego na śródokręciu wynosiła 230 mm. Pancerz burtowy chronił kadłub na długości 174 metrów. Grodzie chronił pancerz 100 mm. Wieże osłonięte były 230 mm pancerzem i 90 mm na dachach, górny pokład miał 25 mm pancerza, dolny od 25 mm do 64 mm nad sterami.

Zbudowano łącznie 3 okręty typu Lion.

Poza okrętem wiodącym były to;

HMS "Princess Royal" (zwodowany w 1911 roku, przyjęty do służby w 1912)

HMS "Queen Mary" (zwodowany w 1912 roku, w służbie od 1913)- który czasami określany jest jako osobny podtyp, ze względu na modyfikacje konstrukcji.

Okręty te zyskały w Royal Navy przezwisko "Splendid Cats".

Były to pierwsze krążowniki liniowe o uzbrojeniu głównym umieszczonym w całości w osi kadłuba okrętu.

Podczas gdy na pokładzie dziobowym wieże "A"i "B" znajdowały się w superpozycji, wieża "Q" znajdowała się pomiędzy drugim i trzecim kominem, co ograniczało jej sektory ostrzału. Rozdzielenie wież "Q" i "X" tłumaczone było obawą o wyłącznie obydwu poprzez jedno trafienie.

Jeszcze podczas budowy okrętu adm. Fisher przeszedł na emeryturę, zastąpiony na stanowisku Pierwszego Lorda Morskiego przez adm. Artura Wilsona w styczniu 1910 roku. Wilson zarzucił prace nad nowym pociskiem przeciwpancernym, po tym gdy podczas prób morskich w latach 1909-1910 dotychczas używane wykazały niewystarczającą penetrację na dalekim dystansie. W związku z tym przyjęto taktykę używania pocisków odłamkowych na dystansie, ograniczając użycie przeciwpancernych poniżej dystansu 10 000 jardów (9150 metrów).

Trzy jednostki typu Lion wzięły aktywny udział w działaniach bojowych I Wojny Światowej. Ze względu na ograniczony zasięg nie zostały użyte do działań mających na celu przechwytywanie niemieckich frachtowców i okrętów wojennych na oceanach. Przydzielone do 1st Battlecruiser Squadron działały na Morzu Północnym.

Chrzest bojowy odbyły już 28.08.1914 podczas Bitwy koło Helgolandu.

HMS "Lion" był jednostką flagową adm. Davida Beatty'ego. Okręty brytyjskie mające znaczną przewagę nad siłami niemieckimi odniosły w tym starciu łatwe zwycięstwo, zatapiając 3 niemieckie lekkie krążowniki.

Artystyczna wizja Bitwy pod Helgolandem. Krążowniki typu Lion zbliżają się od lewej flanki.

24.01.1915 doszło do Bitwy nad Dogger Bank.

Jednostki typu Lion stanowiły siły główne admirała Beatty (wraz z Second Battlecruiser Squadron-„New Zealand", „Indomitable”)

Zamiarem Royal Navy było przechwycenie zespołu adm. Franza von Hipper'a (siły główne krążowniki liniowe: „Seydlitz”, „Moltke”, „Derfflinger”, „Blücher”). Brytyjczycy znali plany niemieckie dzięki przechwyceniu i deszyfrażu korespondencji radiowej Hochseeflotte.

Na widok przeważających sił RN Hipper zarządził odwrót. Zespół niemiecki musiał dostosować prędkość do najwolniejszego "Blüchera" (23 węzły). Szybsze okręty Betty'ego dogoniły Hippera i o godz. 9 "Lion" otworzył ogień z odległości ok 18 000 m. Zespół brytyjski popełnił następnie błąd, rozpraszając ogień na trzy z czterech okrętów niemieckich, podczas gdy Hipper skupił ogień swych dział na czołowym "Lionie".

Okręt flagowy otrzymał 17 trafień, żadne nie przebiło głównego pasa pancerza. Spowodowały one jednak przemieszczenie jednej z płyt pancernych, co doprowadziło do zalania zbiorników zasilających kocioł.

Nim awaria wyłączyła "Liona" z walki zdołał on celnie trafić „Seydlitza”.

Pocisk dosięgnął opancerzonej barbety wieży rufowej "D" okrętu. Eksplozja podpaliła kordytowe ładunki miotające. Ogień przedostał się w górę- do wieży, gdzie zabił całą jej załogę, oraz w dół- do przedziału przeładunkowego. Otwarte drzwi łączące rufową barbetę z sąsiednią wieżą "C" będącą w superpozycji, umożliwiły przedostanie się płomieni i podpalenie następnych ładunków kordytu, co zabiło całą załogę kolejnej wieży. Podpaleniu uległy łączenie 62 ładunki kordytu. „Seydlitz” cudem ocalał dzięki zalaniu magazynów amunicyjnych obydwu wież.

Będzie to miało dalekie konsekwencje- Kaiserliche Marine wyciągnie daleko idące wnioski, zmieniając regulaminy i instrukcje postępowania na pokładach swych okrętów.

Royal Navy pozostanie nieświadoma zagrożenia.

Tymczasem ok. godz. 11 "Lion" wypadł z szyku po wyłączeniu własnych maszyn, reszta ugrupowania brytyjskiego popełniła kolejny błąd, skupiając teraz ogień na osamotnionym "Blücherze", zatapiając go.

Hipper pozostawił jeden okręt by ratować pozostałe i oderwał się od wroga.

Dogger Bank przyjęte przez opinię publiczną jako wielkie zwycięstwo, było w rzeczywistości bitwą zmarnowanych szans. "Lion" powrócił do portu holowany przez „Indomitable”.

Straty Royal Navy były minimalne -14 zabitych,32 rannych, przy 960 zabitych, 80 rannych po stronie niemieckiej (głównie na zatopionym „Blücher”).

HMS "Lion" przechodził remont do 7.04.1915.

Kolejne, ostateczne starcie nastąpiło 31.05.1916- kiedy doszło do Bitwy Jutlandzkiej.

Krążowniki liniowe stanowiły awangardę sił Royal Navy. Jednostką flagową admirała Beaty'ego był ponownie HMS "Lion".

W pierwszej fazie boju, Beatty ruszył torowo na zespół krążowników liniowych Hippera. Brytyjczycy zmarnowali przewagę donośności swych dział, i pierwsi przyjęli na siebie ogień. Pomiędzy godz. 15.47 a 16.08 okręty Beatty'ego otrzymały 14 trafień, zaliczając zaledwie 3 własne.

W tej fazie "Lion" został trafiony w wieżę "Q"- co doprowadziło do wysadzenia w powietrze dachu wieży. Natychmiast zarządzono zalanie magazynu. Śmierć poniosła cała 80-osbowa załoga wieży, "Lion" kontynuował jednak bój.

Ok godz. 16.20 źle odczytany rozkaz, spowodował zmianę kursu i wyjście okrętu z linii bojowej.

Następne w szyku były "Princess Royal" i "Queen Mary". Ponieważ "Princess Royal" została zasłonięta przez chmurę dymu, niemieckie "Seydlitz" i "Derfflinger" skupiły ogień na drugim z wymienionych okrętów.

O godz 16.26 "Queen Mary" został trafiony dwoma pociskami w dziób.

Wywołało to eksplozję , która wydostając się przez włazy wentylacyjne kotłowni wokół dziobowego komina za przednim masztem, spowodowała kolejny wybuch (niektóre źródła jako powód podają kolejne trafienie) który przełamał okręt na dwie części.

Widząc los okrętu Beatty wypowiedział słynne słowa: "There seems to be something wrong with our bloody ships today".

"Princess Royal" doznała uszkodzeń wieży "A", która została unieruchomiona.

Beatty wycofał swe pokiereszowane okręty na widok nadciągających sił głównych Hochseeflotte, chcąc wciągnąć je w pułapkę- ogień nadchodzących pancerników Royal Navy.

W drugiej fazie bitwy krążowniki liniowe starły się z niemiecką 2. Eskadrę Pancerników.

Podczas całego starcia "Princess Royal" trafiony został 9 razy. Wystrzelił 230 pocisków artylerią główną, zaliczając 5 trafień. Wystrzelone 2 torpedy chybiły wroga. Odnotowano 22 poległych i 81 rannych marynarzy.

"Lion" trafiony został 14 pociskami wroga, straty wyniosły 99 zabitych i 51 rannych (głównie wśród załogi wieży "Q"). Sam oddając 326 uzyskał 5 trafień. Spośród 7 wystrzelonych torped, żadna nie dosięgła celu.

Zniszczenie "Queen Mary" kosztowało życie 1,266 marynarzy. Różne szacunki mówią o liczbie od 9-20 uratowanych.

Nasuwa się pytanie- jaki "cud" uratował "Liona"?

Zbawcą okrętu okazał się jego szef działu artylerii- Alexander Grant. Po Bitwie pod Dogger Bank, gdy Admiralicja postawiła sobie za cel wzrost szybkostrzelności, by dogonić pod tym względem okręty niemieckie, Grant dostrzegł podczas ćwiczeń potencjalne niebezpieczne praktyki załóg wież. Zastosowano procedury- przede wszystkim każdorazowe zamykanie drzwi magazynów po dostarczeniu ładunków oraz trzymanie ich jedynie w ograniczonej do jednej salwy ilości w wieży.

Właśnie te zasady oraz przytomne zalanie magazynu 31.05.1916 uratowały okręt.

Niestety nie zostały one zastosowane na pozostałych krążownikach liniowych Royal Navy.

Zniszczona wieża została uzupełniona dopiero we wrześniu 1916 roku.

HMS "Lion" pozostał okrętem flagowym 1st Battlecruiser Squadron aż do zakończenia działań morskich I Wojny Światowej.

HMS ""Lion" i HMS "Princess Royal" zostały w 1920 przeniesione do rezerwy.

Po ustaleniach Waszyngtońskiego Traktatu Morskiego zostały wycofane ze służby w 1922 roku i zezłomowane w latach 1923-1924.

----------------------------------------------------------------------------------------

Wodowanie HMS "Lion" rok 1910- "narodziny" okrętu

https://youtu.be/ct_sHYooHt8

admirał Arthur Wilson.

Pierwszy Lord Morski w latach 1910-1911

Wodowanie HMS "Lion". 6.08.1910

Wodowanie HMS "Queen Mary". 12.03.1912

HMS "Queen Mary"

Grafika 3D przedstawia rozłożone sieci przeciwtorpedowe na HMS "Queen Mary"

HMS "Princess Royal" podczas prób morskich. Sierpień 1912.

HMS "Princess Royal" idzie pełną parą

HMS "Princess Royal" podczas wizyty kurtuazyjnej w Kronsztadzie.

Po prawej znajduje się krążownik "Admirał Makarow"(którego dowódcą był m. in. Kazimierz Porębski) nieco bardziej z tyłu pancernik typu Andriej Pervozvanny. Czerwiec 1914 roku.

Car Mikołaj II wraz z rodziną na pokładzie HMS "Lion". kontradmirał David Beatty stoi na prawo od cara.

First Cruiser Squadron. Na pierwszym planie okręt flagowy HMS "Lion"

Król Jerzy V oraz kontradmirał David Beatty

kontradmirał David Beatty na pokładzie dziobowym HMS "Lion" w charakterystycznej pozie z rękami w kieszeniach munduru. W towarzystwie kadry oficerskiej