Zbrojenia morskie zawsze generowały poważne koszty dla rządów państw.

Często prowadziło to do poważnych przesileń politycznych.

W pierwszej dekadzie XX wieku Wielka Brytania pozostawała największą morską potęgą świata.

Silna marynarka wojenna była koniecznością dla mocarstwa którego imperium kolonialne obejmowało w 1913 roku niemal 1/4 powierzchni globu- jego ludność liczyła 412 mln ludzi, co stanowiło ówcześnie 23% populacji.

Wspominałem wcześniej o reformach podejmowanych w Royal Navy przez Johna Fishera, czego efektem był m. in. HMS "Dreadnought"- okręt który wyznaczył nowe standardy w budownictwie okrętowym.

Fisher przeprowadzał swoją "rewolucję" nie bez oporów.

Royal Navy począwszy od 1889 roku utrzymywała tzw "Two-power standard"- doktrynę wg której potencjał morski Brytanii musiał dorównywać sile dwóch kolejnych marynarek wojennych świata. Wówczas pozycję tę zajmowały floty francuska i rosyjska.

W pierwszej dekadzie XX wieku nastąpiły jednak znaczące zmiany w polityce światowej.

Wielka Brytania porzuciła swą postawę "splendid isolation" wiążąc się w 1902 roku sojuszem z Japonią (umożliwiło to zamówienia Nippon Kaigun jednostek w stoczniach angielskich, miało też decydujący wpływ na wybuch wojny rosyjsko-japońskiej).

Co ważniejsze, od 1904 zawiązuje się Entente Cordiale z historycznym rywalem- Francją.

Wraz z katastrofą floty rosyjskiej w wojnie z Japonią, zagrożenie z jej strony przestało być realne.

Wydawało się że pozycja morska Imperium jest utrwalona, stąd też nowy rząd Partii Liberalnej (od 1905 roku) stawiał na bardzo silne cięcia wydatków zbrojeniowych na rzecz reform socjalnych.

Jednym z osiągnięć liberałów z tych czasów był m. in. 8 godzinny dzień pracy w górnictwie, oraz pierwsze emerytury robotnicze.

Liberałowie nie docenili jednak rosnących zbrojeń niemieckich a przede wszystkim...

determinacji Fishera.

Negocjacje prowadzone z Rzeszą dotyczące wzajemnego parytetu sił zakończyły się niepowodzeniem w 1907 roku.

W następnym roku król Edward VII podczas oficjalnej wizyty w Rzeszy, przyjmowany przez Wilhelma II ze zwyczajową pompą (prywatnie- własnego siostrzeńca), został olśniony rewią floty Kaiserliche Marine.

Ta demonstracja siły została wkrótce poparta ustawami morskimi które miały zwiększyć potencjał floty niemieckiej do poziomu 2/3 Royal Navy.

Alfred von Tirpitz rzucał jawnie rękawicę Fisherowi, i od decyzji rządu zależało czy zostanie podjęta.

Podczas debaty budżetowej Herbert Asquith, jako Kanclerz Skarbu użył przez pomyłkę określenia "battlecruiser" zamiast "armored cruiser"(rząd liberalny wciąż nie był skory do finansowania rozbudowy floty).

Asquith miesiąc później stanął na czele rządu, i Fisher postanowił wykorzystać lapsus nowego premiera, by uzyskać potrzebne fundusze.

Ze względu na wyjątkowe okoliczności, nowy okręt został oparty na typie Invincible.

Kadłub został wydłużony, co pozwoliło uzyskać lepsze ustawienie wież artylerii głównej na śródokręciu.

Wymiary nowego okrętu- HMS "Indefatigable" ("niestrudzony"- co w sposób być może zamierzony idealnie pasowało do działań admirała Fishera w kwestii dozbrojenia Royal Navy)

Długość 180 m

Szerokość 24 m

Zanurzenie 8,25 m

Wyporność (konstrukcyjna) 18 800 t

Stępkę pod krążownik liniowy położono 23.02.1909, wodowanie odbyło się 28.10.1909, do służby okręt przyjęto 24.02.1911 roku.

Uzbrojenie było zbliżone do typu Invincible- 8 x 305 mm, 16 x 102 mm, 4 x47 mm, 2 podwodne wyrzutnie topredowe (kal 450 mm). Zachowano ten sam układ opancerzenia oraz zastosowano te same siłownie, które pozwalały osiągać 25 w.

Zmianą było inne rozstawienie wież artylerii głównej.

Wieże A i X przesunięto bliżej dziobu i rufy, co pozwoliło na uzyskanie większej przestrzeni na wieże P i Q, znajdujące się w śródokręciu, obie też uzyskały lepsze kąty ostrzału względem poprzedzającego projektu.

Typ ten jest istotny również z innego powodu.

Zgodnie z porozumieniem z rządami brytyjskich dominiów, pozostałe dwie jednostki zostały sfinansowane z ich środków.

HMAS "Australia" została zwodowana 25.10.1911 a do służby przyjęto ją 21.06.1913.

Był to pierwszy (i jak się okazało jedyny) krążownik liniowy w służbie Royal Australian Navy- pełniąc przez szereg lat funkcję jednostki flagowej.

Wraz z wprowadzeniem do służby RAN przejęła obowiązek obrony kraju od Royal Navy.

Trzecim okrętem typu był HMS "New Zealand".

Zwodowany w 1.07.1911, a przyjęty to służby 23.11.1912.

Koszty budowy jednostki przerosły jednak możliwości rządu nowozelandzkiego, stąd też Royal New Zealand Navy musiała poczekać na swoje sformowanie aż do 1941 roku.

Wszystkie trzy krążowniki typu Indefatigable wzięły aktywny udział w I Wojnie Światowej.

Dwa spośród nich wzięły też udział w największej batalii morskiej tej wojny- Bitwie Jutlandzkiej 31.05.1916 roku

("Australia" po nieszczęśliwej kolizji znajdowała się doku naprawczym).

HMS "Indefatigable" został podczas tej batalii zniszczony.

Prowadząc wymianę ognia z niemieckim "Von der Tann" o godz. 16.02 został trafiony dwoma pociskami.

Pierwsze trafienie- w rufę, spowodowało przechył na lewą burtę. Drugie trafienie okazało się fatalne w skutkach- w dziobową wieżę A.

Wywołało ono potężną eksplozję która unicestwiła okręt.

Była to pierwsza strata Royal Navy tego dnia.

Spośród 1025 osób na pokładzie ocalały tylko 2.

HMS "New Zealand" został niegroźnie trafiony w wieżę X, uszkodzenia uniemożliwiły jej obrót.

Pozostałe 2 jednostki doczekały końca wojny.

Zgodnie z postanowieniami Traktatu Waszyngtońskiego zostały wycofane w ramach powojennej redukcji flot.

HMS "New Zealand" został sprzedany na złom w 1922 roku.

Pożyczka zaciągnięta na jego budowę została spłacona przez rząd nowozelandzki dopiero w roku budżetowym 1944/45.

HMAS "Australia" została wycofana ze służby w 1921 roku, a w 1924 roku samozatopiona niedaleko Sydney po uprzednim rozbrojeniu.

John Arbuthnot Fisher, 1. baron Fisher. Pierwszy Lord Morski

Król Edward VII i Kajzer Wilhelm II podczas spotkania w 1908 roku.

Nieopanowana ambicja pchała Wilhelma II do chęci dorównania sile morskiej wyspiarskiego państwa swego wuja- Edwarda VII.

Po tej wizycie król wspierał zakulisowo starania Fishera o pozyskanie środków na rzecz planów rozbudowy Royal Navy.

Herbert Henry Asquith.

W latach 1905-1908 Kanclerz Skarbu. 1908-1916 premier Wielkiej Brytanii. Przywódca Partii Liberalnej.

Przejęzyczenie Asquitha podczas debaty parlamentarnej przyczyniło się do powstania krążowników typu Indefatigable

Typ Indefatigable.

Rzut z góry ukazuje jak dostosowano kształt nadbudówek by maksymalnie ulepszyć kąty ostrzału dwóch środkowych wież

HMS "Indefatigable"

HMAS "Australia"

kotłownia na HMAS "Australia"

Start samolotu z rampy na jednej z wież HMAS "Australia" .

W tle widoczny HMS "New Zealand"

HMS "New Zealand"

HMS "New Zealand"

Po wejściu okrętu do służby Maoryski wódz przekazał dowódcy naszyjnik Tiki i trawiastą spódniczkę wojownika.

Biorąc pod uwagę losy okrętu, przyniosły mu szczęście.

Wieża A na HMS "New Zealand"

HMS "Indefatigable" tonie podczas Bitwy Jutlandzkiej 31.05.1916.

Natychmiastową śmierć poniosła niemal cała załoga okrętu.

Bibliografia:

Rober K. Massie. Dreadnought

Lawrence Burr, Brytyjskie Krążowniki Liniowe 1914-1918

Piotr Olender, Wojskowość morska okresu pary i żelaza, 1860-1905

Janusz Pajewski, Historia Powszechna 1871-1918

Zdjęcia;

https://www.the-blueprints.com

https://www.gettyimages.com/

Zapraszam na fanpage Szparagusa https://www.facebook.com/szparagus1