Już w trakcie budowy krążownika Marco Polo krytykowano słabe uzbrojenie jednostki. Uzbrojenie główne składające się z 6 dział kalibru 152mm z artylerią dodatkową w postaci dział 120mm wydawało się dla marynarki wojennej i polityków zbyt słabe jak na jednostkę tej wielkości. Wcześniejsze krążowniki pancernopokładowe, o mniejszej wyporności, przenosiły bowiem działa 254mm. Jednak kaliber dział nie świadczył o sile okrętu. Problemy ze statecznością tych jednostek, długie przeładowanie dział artylerii głównej, niska prędkość to tylko niektóre problemy, które dotyczyły pierwszych nowoczesnych krążowników włoskich. Na Marco Polo zrezygnowano z ciężkich dział. Zamontowane działa 152mm były nowocześniejsze od dział 254mm, bardziej szybkostrzelne i mniej problematyczne w obsłudze. W celu uciszenia głosów krytyki, a także zaspokojenia potrzeb marynarki włoskiej zespół konstruktorów inżyniera Edoardo Masdei dostał zadanie zaprojektowania dwóch krążowników większych od Marco Polo.

Schemat uzbrojenia i opancerzenia krążowników typu Vettor Pisani

Brak nowoczesnych dział odpowiedniego kalibru, a także próba zrównoważenia jednostek sprawiła, że okręt uzbrojono ponownie w działa 152mm, jednak ich ilość zwiększono do 12. Artylerię główną okrętu rozmieszczono na burtach okrętu w pojedynczych stanowiskach (8 na pokładzie głównym i 4 na rogach cytadeli pokład wyżej). Jako artylerię dodatkową zastosowano działa 120mm, z czego dwa były umieszczone na pokładzie na dziobie i na rufie.

Rzut boczny krążownika typu Vettor Pisani

Projektanci zadbali również o polepszenie ochrony okrętów względem Marco Polo. Pas pancerny miał posiadać grubość 150mm na śródokręciu, przechodzący w 110mm na dziobie i rufie. Pas zamontowano aż do pokładu głównego. Pancerz pokładu miał 38mm grubości, z kolei osłony dział artylerii głównej miały po 50mm od czoła. Wieża dowodzenia była osłonięta 150mm płytą pancerną. Nawet przy tak ciężkim opancerzeniu okręty były szybsze od Marco Polo. Ich prędkość maksymalna wynosiła 19w., co zważywszy na stosunek długości do szerokości 5 do 1 było dobrym wynikiem. Napęd okrętu składał się z 8 kotłów opalanych węglem, które podawały parę na dwie maszyny parowe potrójnego rozprężenia, a te z kolei przekazywały moc na dwie śruby. Zespół napędowy generował ponad 13000KM mocy. Zasięg jednostek wynosił 5400Mm przy 10w. prędkości.

Krążownik Vettor Pisani

Dane techniczne: Wyporność: 6720t., wymiary: 105,7m x 18m x 7,2m, prędkość maksymalna: 19w., uzbrojenie: 12 x 1 x 152mm, 6 x 1 x 120mm, 2 x 1 x 75mm, 10 x 1 x 57mm, 10 x 1 x 37mm, 5 wyrzutni torped 450mm.

Historia służby

Vettor Pisani

Budowę Vettor Pisani rozpoczęto 1 lutego 1892 w stoczni Castellammare di Stabia. Przeciągająca się budowa spowodowała, że wodowanie nastąpiło dopiero w 1896, a jednostkę ukończono w 1898.

Vettor Pisani, rok 1900

W 1900 okręt wysłano na wody chińskie. W Chinach w tym czasie trwało powstanie „bokserów”. Skierowany w ten rejon krążownik wyładował wojska włoskie, które miały chronić interesy Włoch w tym rejonie, osłaniać dyplomatów włoskich i pomóc w tłumieniu samego powstania. Gdy powstanie zostało stłumione okręt popłynął w 1901 do Japonii, Korei, a także do rosyjskiego Władywostoku. Do jego zadań należało w tym czasie zwalczanie piractwa w tym rejonie. Pod koniec 1901 okręt rozpoczął powrót na wody włoskie. Po powrocie już w 1902 okręt udostępniono Guglielmo Marconiemu do przeprowadzenia eksperymentów związanych z dalekosiężną łącznością radiową. Na ten czas krążownik otrzymał na masztach anteny radiowe. Rok później Pisani ponownie udał się w podróż do Chin. Jego zadaniem było ustanowienie łączności radiowej między Pekinem a miejscem stacjonowania jednostek włoskich w Ce-Fu. W 1904 okręt ponownie wrócił na wody włoskie.

Vettor Pisani w Wenecji

Od maja 1908 okręt działał we wschodniej części Morza Śródziemnego. Podczas wojny turecko-włoskiej w latach 1911 – 1912 krążownik działał w rejonie Adriatyku, a później na Morzu Egejskim jako okręt flagowy, sztabowy i baza jednostek torpedowych. W kwietniu 1912 uczestniczył wraz z innymi okrętami w ostrzale fortów przy wejściu do Cieśniny Dardanele. W maju wziął udział w desancie wojsk włoskich na Rodos (walki zakończyły się kapitulacją tureckiego garnizonu 17 maja). W lipcu uczestniczył w rajdzie mającym na celu sforsowanie Dardaneli przez jednostki torpedowe. Podczas I wojny światowej okręt był już przestarzały, mimo to uczestniczył w ostrzałach pozycji austro-węgierskich. 17 lipca 1915 zaplanowano ostrzał linii kolejowej Ragusa – Kattaro. W skład zespołu wchodziły krążowniki Pisani, Giuseppe Garibaldi, Francesco Ferruccio i Varese wraz z jednostkami eskorty. O 4:25 rano z pokładu Vettor Pisani dostrzeżono nieprzyjacielski okręt podwodny. Niestety było za mało czasu na reakcję. O 4:40 w krążownik pancerny Garibaldi trafia torpeda. Okręt zatonął. Zatopienie tej jednostki (oraz wcześniejsza strata krążownika pancernego Amalfi) spowodowała wstrzymanie działań większych jednostek włoskich praktycznie do końca wojny. To samo tyczy się także Vettor Pisani. W 1920 przestarzały okręt wycofano ze służby i sprzedano na złom.

Carlo Alberto

Carlo Alberto w La Spezia, 1898

Budowę okrętu rozpoczęto w lutym 1893 w stoczni Arsenale di La Spezia, wodowanie nastąpiło we wrześniu 1896, natomiast wejście do służby 1 maja 1898. Już miesiąc później okręt wysłano na wody Ameryki Południowej, najpierw do Kolumbii, później do Urugwaju i Brazylii. Pod koniec lutego 1899 wrócił na wody włoskie. We wrześniu skierowano go na wody chińskie skąd powrócił w kwietniu 1900.

Carlo Alberto

W 1902 okręt reprezentował Królestwo Włoch podczas koronacji Edwarda VII na króla Anglii. Z Wielkiej Brytanii okręt skierowano do Kronsztadu w Rosji. Na czas tego rejsu Guglielmo Marconi wyposażył okręt w system anten, do eksperymentów związanych z dalekosiężną łącznością radiową. Były to pierwsze testy wykonywane na wodach Atlantyku. Wizyta krążownika w Rosji była ściśle powiązana z wizytą króla włoskiego Emanuele III, który również przebywał w tym czasie w Rosji. Na przebywający w Kronsztadzie krążownik przybyli car Mikołaj II wraz z włoskim królem. Na pokładzie doszło do prezentacji Marconiego, który pokazał władcom jak działa radio (wysyłając i odbierając wiadomość na odległość ponad 2500km – do Kornwalii). Testy łączności trwały do grudnia, kiedy to zostały przerwane przez informacje o kryzysie wenezuelskim. Okręt skierowano do blokady wybrzeży Wenezueli. Jego powrót nastąpił w marcu 1903. W tym samym roku wybuchło powstanie macedońskie, krążownik udał się do Salonik w Grecji.

Carlo Alberto dobrze widoczne burtowe rozmieszczenie dział artylerii głównej

Po powrocie służył na wodach włoskich, aż do wojny turecko-włoskiej. W tym czasie uczestniczył w rejsach patrolowych, a także desancie wojsk włoskich i ich wsparciu w Libii. Po zakończeniu wojny działał na Morzu Egejskim, skąd popłynął do Hiszpanii, a po powrocie stał się okrętem szkolnym dla artylerzystów. Podczas I wojny światowej uczestniczył w osłonie przepraw w rejonie rzeki Isonzo, a później był praktycznie nieaktywny. Okręt w tym czasie stanowił bazę dla kutrów typu MAS.

Carlo Alberto 1909

Stacjonując w Wenecji w 1917 odniósł lekkie uszkodzenia w wyniku nalotu austro-węgierskich samolotów. W 1918 okręt przebudowano na transportowiec, a nazwę zmieniono na Zenson (to była najaktywniejsza część jego wojennej służby – odbył około 50-ciu misji transportowych). Również po wojnie okręt aktywnie działał dostarczając materiały i wojska w rejonie całego Morza Śródziemnego. Wycofaną w 1920 jednostkę sprzedano na złom w 1921.

Włoskie krążowniki pancerne część I : Marco Polo: https://warshipy.pl/post/wloskie-krazowniki-pancerne-marco-polo

Bibliografia:

https://naval-encyclopedia.com

http://www.agenziabozzo.it

http://associazione-venus.it

https://it.wikipedia.org

https://www.the-blueprints.com/