Część I

Geneza

Historia kontaktów włosko – rosyjskich jest bardzo długa. Już w czasach panowania Piotra Wielkiego Rosjanie korzystali z włoskich osiągnięć kulturalnych i architektonicznych. Kontakty pogłębiały się, w wieku XIX Włosi w znacznej mierze pomogli rozwinąć Rosjanom żeglugę handlową w rejonie Morza Czarnego. Było to widoczne w szczególności w Odessie, to właśnie tam, dzięki ożywionym kontaktom Włosi prowadzili interesy, a także brali udział w życiu kulturalnym miasta. Podczas I wojny światowej pewną kością niezgody między Włochami a Rosją były roszczenia Serbii – popieranej przez Rosję – względem ziem należących do Włoch. W wyniku sytuacji na froncie Rosja musiała jednak zrezygnować z poparcia żądań Serbii. Dzięki temu Włochy przystąpiły do wojny po stronie państw Ententy (mimo że początkowo należały do obozu przeciwnego). Z pierwszej wojny światowej Włochy wyszły zwycięsko, mimo to problemy gospodarcze spowodowały dojście do władzy faszystów z Mussolinim na czele.

Dante Alighieri – mimo podobieństwa to nie on był protoplastą rosyjskich drednotów

Inna sytuacja była w Rosji. Po wybuchu I wojny światowej społeczeństwo popierało wojnę, jednak już wkrótce, po serii porażek i klęsk militarnych opinia publiczna zaczęła okazywać niezadowolenie. Dodatkowym czynnikiem był wzrost cen, okazało się, że zaczyna brakować tak broni, jak i amunicji. Po przystąpieniu Turcji do wojny szlaki handlowe na Morzu Czarnym zostały przerwane. Wszystko to, oraz brak rzeczywistej kontroli cara nad państwem przyczyniło się do niepokojów społecznych. W końcu po masowych manifestacjach, protestach i wystąpieniach abdykował car Mikołaj II, mimo to nastroje nie uspokoiły się. Ostatecznie doszło do rewolucji, po której nastąpił okres wojny domowej między bolszewikami (czerwonymi) a białymi. W wojnie tej uczestniczyły również siły interwencyjne takich państw jak: Wielka Brytania, Francja, Stany Zjednoczone, Włochy, Japonia,Rumunia, Grecja czy Serbia. Interwenci stopniowo wycofywali swoje oddziały od 1919 do 1922. Wewnętrznie Armia Czerwona zaczęła zwyciężać. W międzyczasie doszło do wojny z Polską (która dopiero co odzyskała niepodległość po 123 latach) i Estonią (wspieraną oddziałami białych i osłanianych przez brytyjskie wojska interwencyjne). W obydwu tych konfliktach bolszewicy przegrali. Wojna domowa w Rosji nadal jednak trwała. Ostatecznie dopiero w 1924 walki zakończyły się (półwysep Czukocki).

Krążownik Aurora – jeden z symboli Rewolucji październikowej

Straty w radzieckiej marynarce wojennej

Silna flota carska po doznaniu klęski w wyniku wojny z Japonią straciła większość ze swoich najcięższych jednostek. Z eskadry Oceanu Spokojnego utracono wszystkie 7 pancerników, z eskadry bałtyckiej wysłanej na pomoc stracono 8 pancerników i 3 pancerniki obrony wybrzeża, nie wspominając lżejszych jednostek. Flota budowana dużym nakładem sił i środków przestała praktycznie istnieć. Wśród utraconych jednostek były między innymi najnowsze pancerniki typu Borodino (budowane we współpracy z Francuzami). W czasie wojny w budowie były następne jednostki, ostatni pancernik typu Borodino (Slava), 2 pancerniki typu Jewstafij i 2 klasy Andrej Pierwozwannyj. Długa budowa okrętów spowodowała, że ukończone jednostki były przestarzałe w momencie wejścia do służby. Podsumowując z trzech największych zgrupowań rosyjskiej floty nienaruszona pozostała jedynie eskadra czarnomorska.

Pancerniki typu Borodino były najnowocześniejszymi pancernikami utraconymi w wojnie z Japonią

W 1908 wszedł do służby duży krążownik pancerny Riurik, zaprojektowany i zbudowany przez brytyjską stocznię Vickersa.

Riurik – owoc nieudanej współpracy z brytyjską stocznię Vickers

Rozpoczęła się era drednotów. Jeszcze przed ukończeniem budowanych predrednotów (bo już w 1909) zaprojektowano i położono stępki pod 4 pancerniki nowej generacji dla floty Bałtyckiej (typ Gangut). Początkowo wybrany projekt Vickersa zmieniono z powodu problemów z budową krążownika Riurik. Ostatecznie typ Gangut powstał we współpracy z brytyjską stocznią John Brown & Company.

Pancernik Gangut z pierwszej serii drednotów zbudowanych w Rosji

Jeszcze przed ich ukończeniem zamówiono 3 nowe jednostki typu Imperatrica Maria dla floty Czarnomorskiej. W zasadzie był to zmodyfikowany projekt pancerników typu Gangut. Czwartą jednostkę budowano według zmienionych planów, jednak koncepcja była podobna do poprzednich. Również zamówione i rozpoczęte 4 krążowniki liniowe typu Borodino miały cechy pierwszych carskich drednotów. Oznacza to, że wszystkie nowoczesne pancerniki miały korzenie brytyjskie. Z 12 rozpoczętych drednotów i krążowników liniowych ukończono łącznie 7 jednostek.

Imperatrica Maria jeden z czarnomorskiej serii drednotów

Pozostałe 5 (pancernik Imperator Nikolai I i 4 krążowniki liniowe klasy Borodino) nigdy nie zostały ukończone, a po wojnie ich kadłuby pocięto na złom. Z 7 zbudowanych pancerników Imperatrica Maria zatonęła w 1916 w wyniku eksplozji komór amunicyjnych w Sewastopolu.

Krążownik Kaguł przy podniesionym z dna pancerniku Imperatrica Maria

Imperatritsa Ekaterina Velikaya (przemianowana na Swobodnaya Rossija) została samozatopiona w Noworosyjsku w 1917, aby nie dostała się w ręce Niemców. Imperator Aleksander III który wszedł do służby w 1917 zmienił nazwę na Volya, w 1918 został przejęty przez Niemców, następnie przez Brytyjczyków. Początkowo wrócił do Sewastopola pod banderą "białych" (w tym czasie nastąpiła zmiana nazwy na General Aleksiejew). Jego losu dopełniło internowanie go przez Francuzów w Bizercie. W 1928 został sprzedany na złom. Nie lepiej los obszedł się z pancernikiem Połtawa, w 1919 na jego pokładzie wybuchł pożar. Był on na tyle rozległy, że jego remontu nie przeprowadzono. Mimo różnych pomysłów na zagospodarowanie jednostka nigdy nie wróciła do służby. Flota rosyjska a później radziecka pozostała z trzema pancernikami.

Kadłub krążownika liniowego Borodino

Rufa krążownika liniowego Kinburn, jeszcze przed wodowaniem

Izmail – do końca zastanawiano się co zrobić z kadłubem, były pomysły żeby przebudować go na lotniskowiec

Nawarin jeszcze na pochylni

Imperator Aleksander III w trakcie budowy

Poza pancernikami podczas I wojny światowej flota rosyjska rozpoczęła również prace nad dwoma seriami krążowników lekkich typu Swietłana (łącznie 8 jednostek). Żadna ze stoczni zagranicznych nie chciała uczestniczyć w pracach nad nimi. Ostatecznie zamówiono po cztery okręty dla floty bałtyckiej i czarnomorskiej. Z łącznie 8 jednostek tylko 3 ukończono jako krążowniki (ostatni wszedł do służby Krasnyj Kawkaz w 1932).

Krasnyj Krym

Krążownik Czerwona Ukraina

Krasnyj Kawkaz

Dwie następne jednostki ukończono jako zbiornikowce. Z większych jednostek udało się dokończyć jedynie budowę kilku niszczycieli.

Przemysł stoczniowy po rewolucji uległ degradacji. Nigdy nie był szczególnie silny, a po dużych stratach w kadrze tak stoczniowców jak i konstruktorów i projektantów jego możliwości były co najmniej bardzo ograniczone. Wojna, oraz późniejsze czystki zbierały tragiczne w skutkach żniwo. Okrętów nie miał kto zarówno budować, projektować jak i nawet remontować. Gotowe kadłuby, często już zwodowane, na których prace były w zasadzie na ukończeniu pozostały nieukończone. Dużą część z nich pocięto na złom.

II część artykułu pod adresem: https://warshipy.pl/post/wspolpraca-radziecko-wloska-w-dziedzinie-budowy-okretow-wojennych-cz-ii

III część artykułu pod adresem: https://warshipy.pl/post/wspolpraca-radziecko-wloska-w-dziedzinie-budowy-okretow-wojennych-cz-iii

Bibliografia:

Jurgen Rohwer i Mikhail S. Monakov, Stalin's Ocean-going Fleet: Soviet Naval Strategy and Shipbuilding

Programmes, 1935-1953, Frank Cass Publishers, New York 2001,

http://korabley.net

https://punstoppable.com

https://www.destinationsjourney.com

https://wikimedia.org

https://ru.krymr.com

https://i.imgur.com

Stanisław Sierpowski, Nawiązanie stosunków handlowych i dyplomatycznych między Rosją Radziecką i Włochami, Kwartalnik Historyczny R. 77 nr 1 (1970) Okręty wojenne, nr 21, Państwowe Wydawnictwo Naukowe , Warszawa 1970.