Krążowniki typu Garibaldi, historia służby: Włochy

Pierwsze 5 jednostek typu Garibaldi sprzedano w różnych stadiach budowy. Początkowo powyższe okręty miały być przeznaczone dla Regia Marina, jednak możliwość wsparcia własnej gospodarki i stabilna sytuacja polityczna Włoch sprawiła, że pozwolono aby nowoczesne jednostki trafiły do obcych flot. Teraz przyszła kolej na budowę Garibaldich dla włoskiej floty.

Varese

Varese po oddaniu do służby, około 1900

Okręt wybudowano w stoczni Orlando w Livorno w latach 1898-1901. Pierwsze lata służby przebiegały pod znakiem ćwiczeń i wizyt kurtuazyjnych w Afryce Północnej i Hiszpanii. W 1906 okręt popłynął do Grecji jako przedstawiciel Włoch podczas nieoficjalnych igrzysk olimpijskich w Atenach (zawody te nigdy nie zostały wpisane na listę oficjalnych igrzysk, mimo niewątpliwego sukcesu i rozpropagowania idei olimpijskiej). We wrześniu 1906 wraz z pozostałymi włoskimi krążownikami typu Garibaldi uczestniczył w przeglądzie floty w Marsylii (przegląd ten odbył się na cześć zaprzysiężonego na początku 1906 prezydenta Francji Armanda Fallièresa). W latach 1909 – 1911 przebywał we wschodniej części Morza Śródziemnego, stacjonując między innymi na Krecie.

Varese w morzu, październik 1904

Podczas wojny włosko-tureckiej przebywał w Tobruku, uczestniczył również w ostrzale pozycji tureckich w Bejrucie i Dardanelach. Po przystąpieniu Włoch do I wojny światowej okręt ostrzelał pozycje wojsk austro-węgierskich w okolicach Ragusa. Kolejna tego typu akcja zakończyła się tragicznie dla bliźniaczego krążownika Garibaldi (o czym w kolejnym punkcie). W późniejszym okresie okręt nie uczestniczył już aktywnie w działaniach wojennych. Po wojnie, w latach 1920 – 1922 służył jako jednostka szkolna. W 1923 został wycofany ze służby i zezłomowany.

Giuseppe Garibaldi

Garibaldi w Tarencie 1912

Krążownik wybudowany w latach 1898-1901 w stoczni Ansaldo w Genui był trzecią jednostką typu budowaną pod tą nazwą (pozostałe zostały wcześniej sprzedane innym państwom). Już w 1900, podczas próbnego podniesienia pary w kotłach nastąpił wybuch (zginął jeden marynarz a dwóch innych zostało rannych). Pierwsze lata jego służby upłynęły pod znakiem wizyt w portach Morza Śródziemnego tak w Europie (Saloniki, Pireus) jak i w Afryce (Algier, Trypolis). Okręt w ramach sił ekspedycyjnych uczestniczył w okupacji Lemnos i Mitylene (próba wymuszenia terminowej spłaty długów Imperium Osmańskiego państwom europejskim).

Garibaldi widok od rufy

Podobnie jak Varese jednostka uczestniczyła w przeglądzie floty w Marsylii. W 1911, podczas wojny turecko-włoskiej, Garibaldi ostrzelał Trypolis. Po uzupełnieniu węgla na Sycylii wrócił na wybrzeże libijskie stacjonując w Tobruku. W lutym 1912 wziął udział w ostrzale Bejrutu.

Turecki pancernik Avnillah przed modernizacją, 1894

Zatopiony Avnillah w porcie w Bejrucie

Początkowo wspólnie z bliźniaczymi jednostkami uszkodzili ogniem artylerii stary osmański pancernik Avnillah, po czym Garibaldi wszedł do portu i storpedował go. Pancernik po tej akcji zatonął. Marynarze przebywającego w porcie torpedowca Ankara widząc rajd włoskiego krążownika zatopili swój okręt. Akcja w Bejrucie poza skutkami militarnymi spowodowała liczne ofiary w ludności cywilnej. W Bejrucie zginęło ponad 140 cywili, a 200 było rannych. W późniejszym czasie krążownik uczestniczył w ostrzale umocnień w Dardanelach. Remont, który później nastąpił objął również wymianę zużytej artylerii. Po pierwszej wojnie bałkańskiej okręt skierowano do Albanii, w ramach ochrony włoskich interesów.

Krążownik Garibaldi, zdjęcie koloryzowane przez Atsushi Yamashita

Gdy Włochy przystąpiły do I wojny światowej Garibaldi był okrętem flagowym 5 dywizjonu krążowników w Brindisi. Okręt 5 czerwca ostrzelał linie kolejowe w okolicach Ragusa. Kolejną akcją bojową, tym razem w lipcu, miał być ponownie ostrzał linii kolejowych w okolicy Ragusa. Podczas ostrzału, o godzinie 4-tej nad ranem okręt został trafiony torpedą. Austro-węgierski okręt podwodny U-4 trafił krążownik w okolice rufowej kotłowni. Storpedowana jednostka zatonęła w krótkim czasie, mimo to zginęło tylko 53 marynarzy. Ponad 500 pozostałych wyratowały trzy pozostawione w tym rejonie włoskie niszczyciele. Zatopienie Garibaldi spowodowało wycofanie zespołu. Wydarzenie to, wraz z wcześniejszym zatopieniem krążownika Amalfi spowodowało zmniejszenie intensywności (wręcz ustanie) działań włoskiej floty.

Austro-węgierski okręt podwodny U-4

Austro-węgierski plakat propagandowy przedstawiający zatopienie krążownika Garibaldi

Wrak krążownika Garibaldi został odnaleziony przez czeską ekipę nurków w 2008. Podczas poszukiwań zginął jeden z nich. Wyprawa ta nie była do końca legalna. Wrak był wpisany na listę jako grób wojenny, ekipa nie posiadała pozwoleń na jego eksplorację i ostatecznie została wydalona z kraju. W latach 2009 i 2010 odbyły się oficjalne wyprawy zespołów badawczych.

Francesco Ferruccio

Krążownik został wybudowany w latach 1899-1905 w Wenecji. Podobnie jak bliźniacze jednostki wziął udział w przeglądzie floty w Marsylii. Od 1909 do 1911 służył na wschodnich wodach Morza Śródziemnego. Podobnie do pozostałych włoskich jednostek typu Garibaldi podczas wojny z Imperium Osmańskim wziął udział w ostrzale Trypolisu i Bejrutu, po czym skierowano go na wody libijskie, gdzie służył do końca wojny. Podczas pierwszej wojny bałkańskiej służył na wodach albańskich. Odbył tam dwie misje, z których druga zakończyła się w lutym 1914.

Ferrucio jako okręt szkolny

Po wejściu Włoch do wojny również on uczestniczył w ostrzale austro-węgierskiego wybrzeża, po drugiej tego typu akcji, podczas której zatonął Garibaldi wszystkie większe jednostki włoskie praktycznie pozostawały w portach. Po wojnie Ferruccio stał się okrętem szkolnym. W trakcie tej służby, w 1922, zderzył się na wodach Zatoki Biskajskiej z hiszpańskim statkiem, który zatonął. Francesco Ferruccio sprzedano na złom w 1930.